Η έλλειψη δέσμευσης είναι μια έννοια ιδιαίτερα διαδεδομένη τα τελευταία χρόνια. Δεν πρόκειται μόνο για μια προσωπική δυσκολία, αλλά και για μια έκφραση μιας παγκόσμιας κουλτούρας που δίνει προτεραιότητα στην ατομικότητα και την υλική επιτυχία έναντι των σταθερών συναισθηματικών δεσμών.
Πρόκειται για το κύριο χαρακτηριστικό του λεγόμενου «Συνδρόμου SIMÓN», μιας έννοιας που επινοήθηκε από τον Ισπανό ψυχίατρο Enrique Rojas, γνωστό για τα έργα του σχετικά με τις σχέσεις, την προσωπική ανάπτυξη και την ψυχική υγεία. Το σύνδρομο SIMÓN αποτελεί μια παραλλαγή του γνωστού συνδρόμου του Πίτερ Παν, που περιγράφει ενήλικες που αποφεύγουν τις ευθύνες και τις δεσμεύσεις που συνοδεύουν την ενήλικη ζωή, διατηρώντας ανώριμες συμπεριφορές και στάσεις.
Η λέξη SIMÓN, σύμφωνα με τον Rojas, λειτουργεί ως ακρωνύμιο που συνοψίζει τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του ψυχολογικού προτύπου:
-
S (Soltería - Εργένικη ζωή): αποκαλύπτει μια τάση αποφυγής συναισθηματικής δέσμευσης, με προτίμηση σε επιφανειακούς και σύντομους δεσμούς.
-
I (Inmadurez - Ανωριμότητα): μεταφράζεται σε ανικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων και λήψης αποφάσεων που απαιτούν υπευθυνότητα.
-
M (Materialismo - Υλισμός): υποδηλώνει ισχυρό προσανατολισμό στο υλικό και την κατανάλωση ως κύρια πηγή προσωπικής επιβεβαίωσης.
-
O (Obsesión con el éxito - Εμμονή με την επιτυχία): αντικατοπτρίζεται στην ανάγκη συνεχούς αναγνώρισης των επαγγελματικών ή κοινωνικών επιτευγμάτων, ως μέσο ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης.
-
N (Narcisismo - Ναρκισσισμός): χαρακτηρίζεται από υπερβολικό θαυμασμό προς τον εαυτό και έλλειψη ενσυναίσθησης για τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.
Σύμφωνα με τον Rojas, πίσω από αυτές τις συμπεριφορές βρίσκεται αυτό που ονομάζει «Σύνδρομο Πανικού απέναντι στη Δέσμευση» (Panic Commitment Syndrome). Τα άτομα με αυτό το μοτίβο τείνουν να συνδέουν τη δέσμευση με απειλή για την προσωπική τους ελευθερία, γεγονός που τους οδηγεί στην αποφυγή σταθερών συναισθηματικών σχέσεων.
Το σύνδρομο SIMÓN επηρεάζει κυρίως νέους ενήλικες άνδρες —συνήθως άνω των 30 ετών—, επειδή εκδηλώνεται σε μια φάση της ζωής όπου κοινωνικά και πολιτισμικά αναμένεται η σταθεροποίηση της συναισθηματικής και επαγγελματικής ζωής, αλλά πολλοί παραμένουν «κολλημένοι» σε εφηβικά συναισθηματικά σχήματα.
Σύμφωνα με τα data των επιστημόνων δεν έχουμε ιδέα από φλερτ
Οι συνέπειες του συνδρόμου
Αξίζει να διευκρινιστεί ότι το σύνδρομο δεν περιλαμβάνεται σε κλινικά εγχειρίδια όπως το DSM-5 ή η ICD-11, επομένως δεν αποτελεί επίσημη ψυχιατρική διάγνωση, αλλά μάλλον μια πολιτισμική ή ερμηνευτική κατασκευή της συναισθηματικής συμπεριφοράς ορισμένων ενήλικων ανδρών. Σύμφωνα με τον Rojas, αυτά τα άτομα μοιάζει να έχουν «παγιδευτεί» σε μια παρατεταμένη εφηβεία, με δυσκολία να αναλάβουν την ενήλικη ζωή από πλευράς συναισθημάτων και σχέσεων.
Επιπλέον, η συνδυαστική παρουσία αποφυγής δέσμευσης, συναισθηματικής ανωριμότητας και ναρκισσισμού μπορεί να οδηγήσει σε συνέπειες όπως:
-
Επιφανειακές σχέσεις: Τα άτομα που επηρεάζονται από το σύνδρομο SIMÓN τείνουν να αποφεύγουν τη συναισθηματική εμπλοκή, με αποτέλεσμα σχέσεις που βασίζονται στη διασκέδαση και την άμεση ικανοποίηση. Αυτή η δυναμική οδηγεί σε επαναλαμβανόμενους κύκλους σύντομων και ασήμαντων δεσμών, γεγονός που μακροπρόθεσμα διαβρώνει την ικανότητα δημιουργίας αυθεντικών και σταθερών σχέσεων.
-
Συναισθηματική απομόνωση: Η προτεραιότητα που δίνεται στην εργασία, την κατανάλωση ή την άμεση ευχαρίστηση συνοδεύεται συχνά από παραμέληση των σημαντικών δεσμών, οδηγώντας σε συναισθηματική αποστασιοποίηση και επίμονα αισθήματα μοναξιάς.
-
Εμπόδια στην προσωπική εξέλιξη: Ο Rojas επισημαίνει ότι η δέσμευση απαιτεί «ικανότητα να δοθείς σε κάποιον με σταθερότητα». Χωρίς αυτή την παράδοση, οι άνδρες με χαρακτηριστικά SIMÓN παραμένουν εγκλωβισμένοι σε ένα μοντέλο άμεσης προσωπικής ικανοποίησης, που καθυστερεί την πρόσβαση σε πιο σύνθετες μορφές συναισθηματικής ωριμότητας, όπως η ενσυναίσθηση, η αυτοφροντίδα ή η ικανότητα διαχείρισης δυσκολιών.
-
Κίνδυνοι για την ψυχική υγεία: Το σύνολο αυτών των δυναμικών μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιο άγχος, στρες ή ακόμα και συμπτώματα κατάθλιψης.
Πώς να αντιμετωπιστεί το σύνδρομο SIMÓN
Σύμφωνα με ειδικούς, το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση του προβλήματος, και η αποδοχή ότι ο τρόπος συναισθηματικής σύνδεσης που έχει υιοθετηθεί ως τώρα, ενδέχεται να περιορίζει την προσωπική ανάπτυξη. Ο Enrique Rojas σημειώνει: «Μόνο όποιος είναι πραγματικά ελεύθερος είναι ικανός να δεσμευτεί». Συνεπώς, η υπέρβαση του συνδρόμου απαιτεί μια εσωτερική μεταμόρφωση που θα επιτρέψει την επανασύνδεση με τη συναισθηματική ζωή από μια πιο ώριμη θέση.
Από αυτό το σημείο, χρήσιμες στρατηγικές περιλαμβάνουν:
-
Εξερεύνηση του προσωπικού συναισθηματικού κόσμου: Η ειλικρινής παρατήρηση των ίδιων των συναισθημάτων και συμπεριφορών μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση της ρίζας του φόβου για δέσμευση και στην αντιμετώπισή του. Η εξάσκηση διαλογισμού ή mindfulness μπορεί επίσης να ενισχύσει την αυτογνωσία.
-
Αναγνώριση επαναλαμβανόμενων προτύπων συμπεριφοράς: Η κριτική ανασκόπηση παλαιότερων σχέσεων μπορεί να αποκαλύψει μοτίβα αποφυγής οικειότητας, συναισθηματικής αποσύνδεσης ή σχέσεων που βασίζονται μόνο στην ευχαρίστηση. Η αναγνώριση αυτών των κύκλων είναι το κλειδί για αλλαγή.
-
Ενίσχυση της συναισθηματικής νοημοσύνης: Η διαχείριση συναισθημάτων, η ενσυναίσθηση και η ανεκτικότητα στην αβεβαιότητα είναι θεμελιώδεις δεξιότητες για την έξοδο από το σχήμα SIMÓN. Η ανάγνωση ειδικής βιβλιογραφίας, η συμμετοχή σε σεμινάρια ή η ατομική ψυχοθεραπεία μπορούν να προσφέρουν πολύτιμα εργαλεία.
Σε κάθε περίπτωση, η αλλαγή απαιτεί χρόνο, συνέπεια και προσωπική βούληση για συναισθηματική εξέλιξη, με την αναγνώριση ότι η δέσμευση δεν σημαίνει απώλεια ελευθερίας, αλλά μια πιο σταθερή βάση για την οικοδόμηση ουσιαστικών σχέσεων.
