Στην 1η σεζόν και συγκεκριμένο στο επεισόδιο 13 των Sopranos, η ψυχίατρος Δρ. Jennifer Melfi εξηγεί στον Tony ότι η μητέρα του, Livia, προσπάθησε να τον σκοτώσει. Ο μαφιόζος δεν το παίρνει και πολύ καλά: αναποδογυρίζει ένα γυάλινο τραπέζι και την απειλεί ότι θα της σπάσει το πρόσωπο σε “50.000 κομμάτια”. Όπως και τα περισσότερα έργα ψυχαγωγίας, η σκηνή αυτή αποτελεί μια ακραία εκδοχή της πραγματικότητας. Οι περισσότεροι που έχουν πάει σε θεραπεία βιώνουν ένα εύρος συναισθημάτων, και ο θυμός ή η επιθετικότητα δεν είναι εκτός (γυάλινου) τραπεζιού. Αν και λογικά δε θα θέλατε να απειλήσετε τον θεραπευτή σας, η παρόρμηση να του φωνάξετε είναι όχι μόνο κατανοητή, αλλά μπορεί να αποτελεί και σύμπτωμα αυτού που σας έφερε εκεί εξαρχής.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι άντρες με κατάθλιψη και άγχος εμφανίζουν δυσανάλογα συχνά επιθετική συμπεριφορά σε σχέση με τις γυναίκες που πάσχουν από τα ίδια προβλήματα. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτό συμβαίνει επειδή τα αγόρια μεγαλώνουν με την κοινωνική νόρμα να αποφεύγουν άλλες μορφές συναισθηματικής έκφρασης, όπως το κλάμα. Έτσι, είναι λογικό όταν ένας άντρας αποφασίσει τελικά να ζητήσει βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, να μπαίνει στη διαδικασία λίγο… φουντωμένος. Παρ’ όλα αυτά, θεραπευτές όπως ο Reuben Brody, αδειούχος κλινικός κοινωνικός λειτουργός, αναγνωρίζουν ότι οι έμφυλες αυτές νόρμες έχουν αλλάξει τα τελευταία 20 χρόνια.
Η διαχρονική αξία του James Gandolfini
«Ο κόσμος υποθέτει ότι το μόνο συναίσθημα που επιτρέπεται στα αγόρια να βιώνουν μεγαλώνοντας είναι ο θυμός», λέει ο Brody στο Inside Hook. Ωστόσο, η παρόρμηση να μετατρέπουμε δυσάρεστα συναισθήματα, όπως η λύπη, σε πιο ενεργητικά, όπως ο θυμός, είναι κοινή, δεν έχει φύλο και συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την παιδική μας ηλικία.
«Μπορεί κάποιος να μεγάλωσε σε ένα σπίτι όπου έπρεπε να φωνάξει για να ακουστεί», εξηγεί ο Brody. Αν ο μόνος τρόπος για να ακουστείς ως παιδί ήταν να φωνάζεις, τότε είναι λογικό να συνδέεις τη φωνή με το να παίρνεις αυτό που θέλεις, και να νιώθεις καλά όταν επαναλαμβάνεις αυτή τη συμπεριφορά στην ενήλικη ζωή σου. «Το να έχεις έναν χώρο για να δουλέψεις αυτά τα θέματα και να μάθεις δεξιότητες για να αντιμετωπίζεις τον θυμό είναι ο ρόλος της θεραπείας», προσθέτει ο Brody. «Οπότε, είναι σωστό να φωνάξεις; Ναι.»
Σε αντίθεση με το να ξεσπάς σε έναν υπάλληλο εξυπηρέτησης πελατών ή στον σύντροφό σου, το να φωνάξεις σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο μπορεί να είναι χρήσιμο. Παρ’ όλα αυτά, η διαφορά ανάμεσα στη δημιουργική φωνή και στη φωνή που μπορεί να λήξει πρόωρα τη συνεδρία εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως το γιατί φωνάζεις, η γλώσσα του σώματος και το επίπεδο άνεσης του θεραπευτή.
Όταν το να φωνάζεις γίνεται δημιουργικό
Όταν κάποιος φωνάζει στη θεραπεία, αυτό συχνά αποτελεί ένδειξη «μεταβίβασης». Η μεταβίβαση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ασυνείδητα προβάλλουμε ανεπίλυτα συναισθήματα πάνω σε κάποιον άλλον, όπως τον θεραπευτή μας. Ο Brody λέει ότι με έναν ικανό θεραπευτή, αυτού του είδους η μεταβίβαση μπορεί να είναι χρήσιμη. «Ας πούμε ότι είχες έναν γονιό που δεν ανταποκρινόταν στις συναισθηματικές σου ανάγκες, και είσαι θυμωμένος μαζί του», εξηγεί. Υπάρχει πολύς θυμός ή άλλα ανεπίλυτα συναισθήματα που μπορεί να μεταφερθούν στον θεραπευτή. Η διαφορά είναι ότι «ο θεραπευτής δεν σηκώνεται να φύγει. Μένει εκεί μαζί σου και σε βοηθά να το λύσεις τη στιγμή που συμβαίνει». Όταν ένας θεραπευτής αντέχει αυτές τις έντονες στιγμές μεταβίβασης μαζί με τον πελάτη του, υπάρχει πιθανότητα να δεχτεί φωνές. Όταν αυτό συμβεί, το να απαντήσει ήρεμα μπορεί μερικές φορές να κάνει τον άνθρωπο ακόμα πιο εκνευρισμένο, γι’ αυτό ο Brody προτιμά να «ταιριάξει» την ένταση και μετά να τη μειώσει σταδιακά.
«Το να βλέπεις ότι κάποιος μπαίνει μαζί σου σε αυτό το συναίσθημα είναι ένας τρόπος να σε βοηθήσει πραγματικά να το επεξεργαστείς», λέει ο Brody. «Δεν θέλουμε να είμαστε μόνοι, και ο θυμός, η κατάθλιψη, όλα αυτά, ειδικά όταν είναι έντονα, είναι πολύ απομονωτικά».
Με άλλα λόγια, ναι, μπορείς να φωνάξεις στον θεραπευτή σου, αλλά μην εκπλαγείς αν σου φωνάξει κι εκείνος πίσω. Όμως, ο ρόλος του θεραπευτή πάει πιο πέρα. Για να βοηθήσουν τον άνθρωπο να αυτορρυθμίζεται και να μην μεταφέρει τον θυμό του εκτός θεραπευτικού περιβάλλοντος, οι κλινικοί μπορούν να παρέχουν εργαλεία για χρήση μεταξύ των συνεδριών.
Ρόδες και παράθυρα
Ένας πόρος που αρέσει στον Brody να χρησιμοποιεί είναι ο «Τροχός Επίγνωσης», μια τεχνική γείωσης που ανέπτυξε ο γνωστός ψυχίατρος Dr. Dan Siegel. Μέσα από ασκήσεις χαλάρωσης, όπως το να ελέγχεις τις πέντε αισθήσεις σου (γνωστό και ως μέθοδος 5-4-3-2-1), να κάνεις σάρωση του σώματος, διαλογισμό, ημερολόγιο, ασκήσεις αναπνοής και άλλες υγιείς δραστηριότητες που αποσπούν την προσοχή από τον θυμό, όσοι παλεύουν με τον θυμό μπορούν να διευρύνουν το «Παράθυρο Ανοχής» τους. Ο Siegel περιγράφει αυτό το παράθυρο ως την ιδανική ψυχική κατάσταση όπου κάποιος μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά το στρες. Ένας κακός ύπνος ή μια κουραστική μέρα γεμάτη αποφάσεις μπορεί να κλείσει αυτό το παράθυρο, οδηγώντας σε μια κατάσταση υπερδιέγερσης όπου το άτομο είναι πιο επιρρεπές στον θυμό. Ο Τροχός Επίγνωσης στοχεύει να αποτρέψει το άτομο από το να μπει σε κατάσταση μάχης ή φυγής, αυξάνοντας τη συναισθηματική ρύθμιση μέσω ψυχοεκπαίδευσης και αυτοεπίγνωσης.
Όταν το να φωνάζεις τερματίζει τη συνεδρία
Αν και το να φωνάξεις μπορεί να είναι ωφέλιμο στη θεραπεία, το ότι πληρώνεις συμμετοχή δε σου δίνει το δικαίωμα να επιτεθείς λεκτικά σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Τέτοιου είδους ξεσπάσματα είναι πιο συνηθισμένα όταν κάποιος δεν βρίσκεται στη θεραπεία με τη θέλησή του, για παράδειγμα, όταν είναι δικαστικά επιβεβλημένη ή πιεσμένη από σύντροφο ή εργοδότη.
Ο Brody σημειώνει ότι αν ένας πελάτης επιδείκνυε απειλητική γλώσσα σώματος, όπως να στέκεται από πάνω του ή να πλησιάζει επιθετικά, και οι τεχνικές λεκτικής αποκλιμάκωσης αποτύγχαναν, θα εξέταζε τις προθέσεις του. «Προσπαθεί να σε απειλήσει ή είναι απλά πολύ θυμωμένος;». Αν ένιωθε ότι υπάρχει πραγματική απειλή, θα τερμάτιζε τη συνεδρία.
Τούτου λεχθέντος, αναγνωρίζει ότι ως μεσήλικας άντρας βρίσκεται σε θέση προνομίου όσον αφορά την αντιμετώπιση της επιθετικότητας. «Το τι είναι αποδεκτό μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο.»
Κάθε θεραπευτής είναι διαφορετικός
Οι θεραπευτές είναι εκπαιδευμένοι να διαχειρίζονται τη μεταβίβαση, να θέτουν όρια όταν οι φωνές κλιμακώνονται και να τερματίζουν συνεδρίες όταν οι πελάτες δεν μπορούν να επικοινωνήσουν εντός αυτών των πλαισίων. Κάθε θεραπευτής είναι διαφορετικός και, κατ’ επέκταση, η ανοχή του στις φωνές ποικίλλει. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Brody, πέρα από την αξιολόγηση της ασφάλειάς τους και του κατά πόσο ο πελάτης αποτελεί κίνδυνο για τον εαυτό του ή για άλλους, δεν υπάρχουν πολλοί γενικοί κανόνες για το πώς να χειριστούν την επιθετικότητα στη θεραπεία.
Αντίθετα, ο Brody βασίζεται σε μια στρατηγική που του έμαθε ένας συνάδελφος: τη «μη τεχνική τεχνική». Με απλά λόγια, οι θεραπευτές βασίζονται τόσο στη διαίσθησή τους όσο και στην εκπαίδευσή τους για να παρέχουν εξατομικευμένη φροντίδα. Ακόμα και στα Sopranos (αν και ακραίο και φανταστικό παράδειγμα) η Melfi παραδέχεται ότι πετάει όλο το συνηθισμένο της οπλοστάσιο πριν πει την αλήθεια στον Tony.
Στην πραγματικότητα, πολλοί άνθρωποι που παλεύουν με θυμό και επιθετικότητα έχουν πολλά να κερδίσουν από το να φωνάξουν στον θεραπευτή τους ή ακόμα και μαζί του. Και στο καλύτερο σενάριο, ο θεραπευτής μπορεί να τους καθοδηγήσει να βρουν τι είναι αυτό που τους κάνει πραγματικά να θυμώνουν.
