Υπάρχουν στιγμές που τα μέσα ενημέρωσης μοιάζουν να λειτουργούν σαν καθρέφτης που παραμορφώνει. Τα ξέρεις και τα ξέρω. Δε δείχνουν αυτό που συμβαίνει, αλλά αυτό που "πουλάει". Κι έτσι, μια ιστορία βαθιά ανθρώπινη, πολιτική και ηθική, μετατρέπεται σε κουτσομπολιό. Κάπως έτσι, η απεργία πείνας του Πάνου Ρούτσι στο Σύνταγμα, μια κραυγή δικαιοσύνης για τον θάνατο του παιδιού του, έγινε δευτερεύουσα είδηση μπροστά στην εμφάνιση του Βασίλη Μπισμπίκη.
Για 21 μέρες, ένας πατέρας “χάνεται” μπροστά στα μάτια μας, διεκδικώντας το αυτονόητο: να μάθει πώς πέθανε το παιδί του. Δε ζητά χρήματα, δε ζητά χάρες ή προνόμια. Ζητά απαντήσεις. Κι όμως, η δημόσια συζήτηση δεν εστιάζει εκεί. Αντί να μιλάμε για τον Πάνο Ρούτσι, μιλάμε για τον Βασίλη Μπισμπίκη. Αντί να αναρωτηθούμε γιατί ένας άνθρωπος πρέπει να ρισκάρει τη ζωή του για να ακουστεί, αναλύουμε ποιος τον επισκέφθηκε και αν αυτό έγινε για επικοινωνιακούς λόγους.
Η ιστορία του Ρούτσι δεν είναι τηλεοπτικό θέμα. Είναι μια ιστορία δικαιοσύνης, αξιοπρέπειας και πόνου. Κι όμως, τα περισσότερα μέσα προτίμησαν να σταθούν στην επίσκεψη ενός γνωστού ηθοποιού, να την απομονώσουν, να τη σχολιάσουν, να την “παίξουν” με πλάνα και τίτλους που θα φέρουν clicks. Γιατί αυτό ξέρουμε να κάνουμε καλά: να παίρνουμε το δράμα κάποιου άλλου και να το πακετάρουμε σε μικρές, εύπεπτες δόσεις infotainment. Η Δέσποινα Κουτσούμπα, η οποία βρίσκεται καθημερινά στο πλευρό του απεργού, το είπε ξεκάθαρα: «Είναι τραγικό να γίνεται θέμα το ποιος επισκέφθηκε τον Πάνο Ρούτσι και όχι ο ίδιος και τα δίκαια αιτήματά του. Αυτό είναι μια πολύ κακή στιγμή για τα μέσα ενημέρωσης». Δεν υπάρχει καλύτερη φράση για να συνοψίσει τη ρίζα του προβλήματος.
Δε φταίει ο Μπισμπίκης. Δε φταίει ούτε ο Ρόκκος που πήγε νωρίτερα, ούτε όποιος άλλος επώνυμος περάσει από το Σύνταγμα. Αυτοί τουλάχιστον στάθηκαν εκεί, με τον τρόπο τους, για να πουν ένα “είμαι μαζί σου”. Φταίει η διαστροφή με την οποία επιλέγουμε να διαβάζουμε την πραγματικότητα. Φταίει η ανάγκη να βάλουμε πρόσωπα πάνω από περιεχόμενο, αναγνωρισιμότητα πάνω από ουσία. Φταίει το γεγονός πως τα media έχουν την τάση να προσεγγίζουν τα πάντα με βάση το τι “πουλάει”.
Αντί για δικαιοσύνη, λιμοκτονία: Ο αγώνας του Πάνου Ρούτσι για τη δικαίωση του παιδιού του
Η ελληνική τηλεόραση και ο ψηφιακός δημόσιος λόγος έχουν γίνει ένα διαρκές talent show της πραγματικότητας. Ακόμα κι όταν μπροστά μας συμβαίνει κάτι τραγικό, δεν το αντιμετωπίζουμε ως κοινωνικό γεγονός, αλλά ως επεισόδιο μιας σειράς που πρέπει να έχει «εικόνα» και «θέμα». Ο απεργός πείνας δεν χωρά σε αυτή την αφήγηση, ο Μπισμπίκης όμως, ναι. Ο πρώτος είναι ένας πατέρας με ταλαιπωρημένο σώμα και μάτια που ζητούν απαντήσεις. Ο δεύτερος είναι μια “φιγούρα” που η κάμερα αναγνωρίζει. Έτσι λειτουργεί ο μηχανισμός του infotainment: το ανθρώπινο δράμα χρειάζεται ένα γνωστό πρόσωπο για να αποκτήσει τηλεθέαση.
Αλλά ας το πούμε καθαρά: η πραγματική είδηση δεν είναι ότι “ο Μπισμπίκης πήγε στο Σύνταγμα”. Η είδηση είναι ότι ένας άνθρωπος βρίσκεται στην 21η μέρα απεργίας πείνας στην καρδιά της Αθήνας, στην πλατεία Συντάγματος, ζητώντας διαφάνεια για τον θάνατο του παιδιού του. Το ζήτημα δεν είναι απλώς δημοσιογραφικό. Είναι ηθικό. Πόσο έχουμε απομακρυνθεί από την ουσία της δημοσιότητας; Πόσο εύκολα ξεχνάμε ότι πίσω από κάθε “story” υπάρχει ένας άνθρωπος; Ότι η είδηση δεν είναι “ποιος πήγε”, αλλά “γιατί πήγε”; Και κυρίως, τι σημαίνει αυτός ο αγώνας για τη συλλογική μας συνείδηση;
Ο Πάνος Ρούτσι ζητάει αυτό που θα ζητούσε κάθε πατέρας και κάθε μάνα στη θέση του: Δικαιοσύνη. Ζητάει να ανοίξει ένας φάκελος που παραμένει κλειστός. Κι όσο η υγεία του επιδεινώνεται, η σιωπή γύρω του μεγαλώνει. Το γεγονός ότι χρειάζεται να επιστρατευθούν γνωστά ονόματα για να αποκτήσει ο αγώνας του λίγο φως, είναι ήδη από μόνο του μια κοινωνική αποτυχία. Θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει χωρίς τη μεσολάβηση κανενός.
Αν υπάρχει ένα μάθημα που μπορούμε να πάρουμε από αυτή την ιστορία, είναι ότι η αλληλεγγύη δεν χρειάζεται προβολή. Η αξιοπρέπεια ενός πατέρα που παλεύει για την αλήθεια δεν πρέπει να γίνει θέαμα. Κι αν όντως μας νοιάζει η δικαιοσύνη, ας στρέψουμε την κάμερα ξανά προς το σωστό σημείο: τον άνθρωπο που λιμοκτονεί για να ακουστεί.
Ίσως, τελικά, η πιο ουσιαστική πράξη αλληλεγγύης δεν είναι να σταθείς μπροστά στην κάμερα αλλά να την κλείσεις. Να αφήσεις τη φωνή του Πάνου Ρούτσι να ακουστεί χωρίς παρεμβολές.
Γιατί αν δεν μπορούμε να δούμε την ουσία πίσω από το πρόσωπο, τότε το πρόβλημα δεν είναι τα μέσα ενημέρωσης. Είμαστε εμείς.
