Υπάρχουν κάποια γεγονότα στην Ιστορία που δεν πρέπει απλώς να τα γνωρίζεις. Πρέπει να τα θυμάσαι. Να τα κουβαλάς μαζί σου. Όχι γιατί είναι ευχάριστα. Αλλά γιατί αν τα αφήσεις να ξεχαστούν, θα ξανασυμβούν. Η γενοκτονία των Αρμενίων είναι ένα από αυτά.
Την άνοιξη του 1915, εν μέσω του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η Οθωμανική Αυτοκρατορία άρχισε μια μαζική επιχείρηση εκκαθάρισης των Αρμενίων που ζούσαν εντός των συνόρων της. Σε λιγότερο από δύο χρόνια, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι –άντρες, γυναίκες, παιδιά– είχαν εκτελεστεί, λιμοκτονήσει, εκτοπιστεί ή πεθάνει κατά τη διαδρομή προς τον αφανισμό.
Αυτή ήταν η πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα. Και δυστυχώς, όχι η τελευταία.
O Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι αναπόφευκτος σύμφωνα με έρευνα
Πώς ξεκίνησε
Στις 24 Απριλίου 1915, η οθωμανική κυβέρνηση συνέλαβε και εκτέλεσε την πνευματική ηγεσία των Αρμενίων στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν το πρώτο βήμα. Ακολούθησαν εκτοπισμοί, πορείες θανάτου μέσα στην έρημο, σφαγές και βιασμοί. Πολλοί από τους επιζήσαντες βρέθηκαν χωρίς πατρίδα, χωρίς οικογένεια, χωρίς ταυτότητα.
Η Οθωμανική ηγεσία –οι λεγόμενοι Νεότουρκοι– δεν ήθελαν απλώς να τιμωρήσουν. Ήθελαν να εξαλείψουν. Ήθελαν μια “καθαρή” Αυτοκρατορία, απαλλαγμένη από χριστιανικούς πληθυσμούς. Και οι Αρμένιοι πλήρωσαν το τίμημα.
Η λέξη που έλειπε
Ο όρος «γενοκτονία» δεν υπήρχε τότε. Τον επινόησε ο νομικός Ραφαήλ Λέμκιν δεκαετίες αργότερα, εμπνευσμένος ακριβώς από το τι συνέβη στους Αρμενίους. Ο Λέμκιν ήταν αυτός που πίεσε για να υιοθετηθεί η Σύμβαση για την Πρόληψη και την Τιμωρία της Γενοκτονίας στον ΟΗΕ, το 1948.
Με άλλα λόγια, η γενοκτονία των Αρμενίων δεν άλλαξε μόνο την Ιστορία, άλλαξε και το Δίκαιο.
«Επιχείρηση: Βαλκυρία»: H μέρα που φοβήθηκε ο Χίτλερ
Η άρνηση
Η Τουρκία αρνείται μέχρι σήμερα ότι πρόκειται για γενοκτονία. Μιλά για “εκτοπίσεις” στο πλαίσιο ενός πολέμου. Κι όμως, η πρόθεση, η οργάνωση και το αποτέλεσμα δείχνουν το αντίθετο.
Η αναγνώριση της γενοκτονίας δεν είναι απλώς συμβολική. Είναι πολιτική, ηθική και –ίσως το σημαντικότερο– ανθρώπινη. Γιατί χωρίς αναγνώριση, δεν υπάρχει δικαιοσύνη. Και χωρίς δικαιοσύνη, δεν υπάρχει ειρήνη.
Πρέπει να μας νοιάζει
Είναι εύκολο να πεις «μα, πέρασαν πάνω από 100 χρόνια». Αλλά τα φαντάσματα τέτοιων εγκλημάτων δεν φεύγουν με τον χρόνο. Αντίθετα, συνεχίζουν να στοιχειώνουν κοινωνίες, να ταΐζουν εθνικισμούς, να στρώνουν τον δρόμο για το επόμενο “ποτέ ξανά” που γίνεται “πάλι τώρα”.
Η γενοκτονία των Αρμενίων δεν είναι απλώς μια ματωμένη σελίδα σε κάποιο βιβλίο Ιστορίας, αλλά μια υπενθύμιση του πόσο εύκολα μπορεί ο άνθρωπος να χάσει την ανθρωπιά του.
Και πόσο σημαντικό είναι να την προστατεύσουμε, ακόμα κι αν χρειαστεί να κοιτάξουμε κατάματα τις πιο σκοτεινές μας στιγμές.
