Τους τελευταίους μήνες, στα social media έχει διαμορφωθεί μια από τις πιο ορατές, αλλά και πιο επικίνδυνες, διαιρέσεις της ψηφιακής εποχής: αυτή ανάμεσα σε όσους αποκαλούν ευθέως γενοκτονία όσα συμβαίνουν στη Γάζα και σε όσους εξακολουθούν να θεωρούν τέτοιες δηλώσεις υπερβολικές, εχθρικές ή ακόμα και... προσβλητικές.
Οι δεύτεροι δεν διστάζουν να επιτεθούν σε επώνυμους που παίρνουν θέση υπέρ της Παλαιστίνης. Από τη Bella Hadid μέχρι τον Mark Ruffalo και από την Dua Lipa μέχρι ανεξάρτητους δημοσιογράφους και καλλιτέχνες, κάθε δημόσια φράση που περιέχει τις λέξεις «απελευθέρωση», «απαρτχάιντ» ή «γενοκτονία» φαίνεται να ενεργοποιεί ακαριαία έναν μηχανισμό άμυνας: ειρωνεία, ακυρώσεις, επιθέσεις, συσκοτίσεις.
Αλλά γιατί τόσος φόβος για μια λέξη; Για μια θέση; Για μια πράξη αλληλεγγύης;
Η Ιστορία είναι ήδη γραμμένη και εμείς απλώς φοβόμαστε να πάμε κόντρα
Στη Δύση, το αφήγημα ήταν για δεκαετίες συγκεκριμένο: το Ισραήλ είναι θύμα ιστορικής καταπίεσης· οι Παλαιστίνιοι, «οι άλλοι». Το να πάρεις θέση υπέρ της Παλαιστίνης σε αυτό το πλαίσιο και ειδικά να μιλήσεις για γενοκτονία σημαίνει να κοντράρεις ιστορικούς μύθους, πολιτικές ισορροπίες και συμβολικά ταμπού. Και αυτό δεν είναι εύκολο. Είναι πιο άνετο να μένεις «ουδέτερος».
Τα social media δε σε πληροφορούν, σε επιβεβαιώνουν
Οι αλγόριθμοι των social media είναι σχεδιασμένοι να μας δείχνουν αυτό που ήδη πιστεύουμε. Αν έχεις εκτεθεί μόνο σε pro-Israel αφήγημα, όταν βλέπεις ένα post υπέρ της Παλαιστίνης, δεν το διαβάζεις ως πληροφορία, το βλέπεις σαν επίθεση στο προσωπικό σου αφήγημα. Αυτό δημιουργεί ένστικτο άμυνας: αντίλογο, ειρωνεία ή outright hate.
«Free Palestine»: Οι celebrities που δε μάσησαν τα λόγια τους για τη γενοκτονία
Το να πάρεις θέση σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις κάτι και αυτό τρομάζει
Το να αποδεχτείς ότι όντως γίνεται γενοκτονία στη Γάζα είναι μια ηθική βόμβα: αν το παραδεχτείς, δεν μπορείς να μείνεις αμέτοχος. Οπότε είναι πιο εύκολο για κάποιους να μειώνουν την ένταση του προβλήματος, να ισχυρίζονται ότι «δεν γνωρίζουμε όλα τα στοιχεία» ή ότι «τα πράγματα είναι περίπλοκα». Είναι ένας μηχανισμός αποποίησης ευθύνης.
Υπάρχει και αντίστροφο cancel culture
Όπως κάποιοι ακυρώνουν celebrities που «δεν παίρνουν θέση», άλλοι ακυρώνουν εκείνους που τολμούν να μιλήσουν. Καλλιτέχνες χάνουν συμβόλαια, οργανώσεις απειλούνται, εταιρείες κάνουν unfollow. Άρα πολλοί φοβούνται να τοποθετηθούν δημόσια για να μην μπουν στο στόχαστρο. Κάποιες φωνές σιωπούν όχι από αδιαφορία, αλλά από φόβο του κόστους.
Έχουμε ξεμάθει να σκεφτόμαστε πολιτικά
Η σημερινή ποπ κουλτούρα, ειδικά στο διαδίκτυο, συχνά αποστρέφεται την πολιτικοποίηση. Το να παίρνεις θέση θεωρείται «ψευτοπροοδευτισμός», «wannabe ακτιβισμός» ή «κατινιά για likes». Γι’ αυτό και όταν ένας celebrity μιλήσει για τη Γάζα, θα βρεθούν πολλοί να τον κατηγορήσουν ότι το κάνει για «προβολή». Δεν είναι αδιαφορία, είναι αποπολιτικοποίηση.
Ο Hamilton σπάει την ένοχη σιωπή της Formula 1 για τη γενοκτονία στη Γάζα
Η ενοχή του θεατή είναι ασήκωτη
Πολλοί ξέρουν την αλήθεια ή τουλάχιστον την υποψιάζονται. Αλλά η ιδέα ότι παρακολουθείς μια γενοκτονία σε real time και δεν κάνεις τίποτα μπορεί να σε τσακίσει. Έτσι, αντί να αντικρίσουν την πραγματικότητα, επιλέγουν να επιτεθούν σε εκείνους που τους την υπενθυμίζουν. Είναι μια προβολή της δικής τους ενοχής.
Εν κατακλείδι, δεν είναι όλοι όσοι αμφισβητούν τον όρο «γενοκτονία» κακοπροαίρετοι ή υποκινούμενοι. Πολλοί είναι μπερδεμένοι, τρομαγμένοι ή βαθιά προγραμματισμένοι από όσα έμαθαν. Όμως η αλήθεια δεν περιμένει να γίνουμε έτοιμοι για να τη δεχτούμε. Η πραγματικότητα στη Γάζα δεν αλλάζει επειδή εμείς δυσκολευόμαστε να την περιγράψουμε με τις σωστές λέξεις.
Και τελικά, ίσως αυτοί οι celebrities που τολμούν να πουν «Free Palestine» να μην είναι υπερβολικοί. Ίσως είναι απλώς πιο θαρραλέοι απ’ ό,τι αντέχουμε.
