Η υπόθεση της Ειρήνης Μουρτζούκου συνιστά ένα από τα πιο σοκαριστικά και ανατριχιαστικά εγκλήματα των τελευταίων ετών στην Ελλάδα. Είναι κάτι που πλέον μπορούμε να το δηλώσουμε, παρότι τριγυρνούσε στα κεφαλιά όλων μας. Μια γυναίκα, μόλις 25 ετών, κατηγορείται ότι δολοφόνησε τα δύο ίδια της τα παιδιά, καθώς και το βρέφος μιας φίλης της, ενώ φέρεται να προσπάθησε να σκοτώσει και μια ενήλικη γυναίκα το 2020. Η είδηση, αν και αρχικά πέρασε στα «ψιλά» λόγω των αρχικών ιατροδικαστικών πορισμάτων που έδειχναν παθολογικά αίτια, ήρθε στο προσκήνιο ξανά όταν οι αρμόδιες αρχές, ύστερα από βαθιά έρευνα και ιατροδικαστική επανεξέταση, διαπίστωσαν πως τίποτα από όλα αυτά δεν ήταν ατύχημα ή φυσικό. Οι θάνατοι ήταν ασφυκτικοί, τα παιδιά πέθαναν από εξωτερική παρέμβαση. Ο θάνατος τους δεν ήταν απλά τραγικός· ήταν σχεδιασμένος.
Από το «δεν θα πείραζα ποτέ τα παιδιά μου» στο «θα σας στοιχειώνω μέχρι τέλους»
Η μεγάλη ανατριχίλα έρχεται σήμερα. Η ομολογία της Μουρτζούκου, οι αντιφατικοί της ισχυρισμοί, τα κενά μνήμης που επικαλείται και το απλανές βλέμμα της όταν μιλά για τα παιδιά της. Δεν πρόκειται απλώς για μια εγκληματική πράξη – πρόκειται για ένα κοινωνικό κάτοπτρο. Τι είδους κοινωνία γεννά και αναθρέφει έναν άνθρωπο που θα αφαιρέσει τη ζωή τριών βρεφών; Πού αποτύχαμε; Αλλά και ερωτήματα που δημιουργούνται. Πώς δεν εντοπίστηκε τίποτα νωρίτερα; Πώς είναι δυνατόν να χάνονται τρία μωρά από το στενό της περιβάλλον, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα και να μην υπάρχει κάποιου είδους κινητοποίηση.
Η ευκολία με την οποία ένα μέρος της κοινωνία μας, έτεινε να βλέπει τέτοια περιστατικά ως «απλές τραγωδίες» ή ως «μοιραία γεγονότα», δείχνει και την αδυναμία μας να διακρίνουμε σημάδια. Εδώ δεν είχαμε μια εγκληματική πράξη που έγινε εν βρασμώ, δεν είχαμε μια τραγωδία της στιγμής. Εδώ είχαμε επανάληψη. Σχέδιο. Συνέπεια. Ή, όπως λέει η επιστήμη, πρόθεση. Και αν όλα αυτά επιβεβαιωθούν από τη δικαιοσύνη, τότε θα μιλάμε για μια από τις πιο ακραίες περιπτώσεις μητρικής βίας στην ελληνική ιστορία.
Όμως η ευθύνη δεν μπορεί να σταματά μόνο στο πρόσωπο του δράστη. Αυτή η ιστορία είναι βαθιά κοινωνική. Αγγίζει τις θεσμικές μας ανεπάρκειες, τη διάλυση των δομών πρόνοιας, την αδιαφορία του κοινωνικού ιστού για το τι συμβαίνει «δίπλα». Γιατί δεν είναι η πρώτη φορά που ακούμε ιστορίες παιδικής κακοποίησης, παραμέλησης ή θανάτου από γονέα. Απλώς τώρα, μας ταρακούνησε επειδή ο αριθμός των θυμάτων, η ηλικία τους και η απάθεια της φερόμενης ως δράστριας υπερβαίνουν κάθε φαντασία. Το χειρότερο, είναι πως έχουμε αρχίσει να εθιζόμαστε στην κανονικότητα του φρικτού. Τα εγκλήματα δεν μας συγκλονίζουν όπως παλιά – τα σχολιάζουμε στα social media, τα αναπαράγουμε με memes ή ειρωνικά σχόλια και τα ξεχνάμε την επόμενη εβδομάδα. Σε ένα σημείο, έχουμε δημιουργήσει ένα κυνισμό σε τέτοιο βάθος, ώστε λίγα πράγματα μας σημαδεύουν αληθινά.
Η συγκλονιστική στιγμή που οι γιατροί κρατούν ενός λεπτού σιγή για τον 3χρονο Άγγελο (video)
Κάποιοι θα πουν ψυχική νόσος, άλλοι θα πουν ψυχρότητα και διαστροφή. Κανείς όμως δεν μπορεί να αγνοήσει πως η ίδια παρουσίασε σημάδια που πιθανώς έπρεπε να έχουν θορυβήσει τους γύρω της. Κι όμως, δεν έγινε τίποτα. Μια κοινωνία που θέλει να θεωρείται ώριμη, πολιτισμένη, οργανωμένη δεν επιτρέπεται να αφήνει τα πιο ευάλωτα μέλη της να πέφτουν στο κενό.
Από την άλλη, τα social κάνουν τα δικά τους. Ώρες ολόκληρες αναλύσεων για το βλέμμα της, την παγωμένη της στάση, τα ρούχα της, ακόμα και το χρώμα των μαλλιών της. Δεν μας ενδιαφέρει τόσο η ψυχοσύνθεση της γυναίκας, αλλά να δούμε αν «κολλάει» με το πρότυπο του «τέρατος» που βγάζουμε μέσα από την μπαμπούλα της φαντασίας μας. Αν δεν κλαίει στην κάμερα, είναι ένοχη. Αν δείχνει ψυχρή, την καταδικάζουμε. Αυτό όμως είναι η τηλεθέαση, μια ανάγκη για φτηνό σοκ.
Το πραγματικό μας σοκ πρέπει να πηγάζει από την απώλεια αυτών των παιδιών. Από την αδυναμία των θεσμών να τα προστατεύσουν. Από την επιτακτική ανάγκη να εκπαιδεύσουμε ξανά τις κοινωνικές μας δομές, από την υγεία μέχρι την παιδεία, από την πρόνοια μέχρι τη γειτονιά. Αν δεν μπορούμε να διακρίνουμε εγκαίρως τον κίνδυνο, αν δεν μπορούμε να ενεργοποιήσουμε γρήγορα μηχανισμούς παρέμβασης, τότε δεν έχουμε ελπίδα. Τέτοιες ιστορίες δεν είναι μόνο εγκλήματα. Είναι η απόδειξη ότι έχουμε τεράστια τυφλά σημεία στην κοινωνική μας όραση.
Το πιο τρομακτικό στην υπόθεση της Ειρήνης Μουρτζούκου δεν είναι μόνο το πώς, ούτε καν το γιατί. Είναι το ότι μπορεί να συμβεί ξανά, οπουδήποτε, χωρίς να το καταλάβουμε εγκαίρως. Κι αυτό είναι το μεγαλύτερο μάθημα και η μεγαλύτερη απειλή. Μπορούμε να συνεχίσουμε να ζούμε εφησυχασμένοι ή μπορούμε να σταθούμε απέναντι στο σκοτάδι και να πούμε φτάνει;
Ελπίζουμε εγκαίρως μέχρι την επόμενη υπόθεση με κεφαλαία γράμματα για μία νέα φρικαλεότητα.
