Σε έναν κόσμο που ο υπολογιστής δεν είναι καν πια το μέσο επικοινωνίας μιας και ετοιμάζεται να αντικατασταθεί εξ’ ολοκλήρου από το smartphone και μάλιστα με τις φωνητικές λειτουργίες που έχει μέσω διαφόρων εφαρμογών, το γράμμα, η επιστολή, η αλληλογραφία, μοιάζει κάτι περισσότερο με κατάλοιπο άλλης εποχής. Μοιάζει με ένα χρονοντούλαπο που περιέχει ανθρώπους άλλης νοοτροπίας, πολύ διαφορετικής από την δική μας. Με τα καλά και τα κακά τους, σίγουρα, αλλά που έδιναν πολύ μεγάλη σημασία στις λέξεις τους.
Η επιστολή κάποτε δεν ήταν απλά ένα μέσο επικοινωνίας. Ήταν κάτι πολύ περισσότερο. Ήταν ένας τρόπος για να θυμίσουν οι άνθρωποι ο ένας στον άλλο ποιοι είναι και τι πρεσβεύουν. Πολύ περισσότερο, η επιστολή ήταν κάτι πιο προσωπικό τόσο στο κομμάτι της ιδιωτικότητας, όσο και στο κομμάτι της ξεχωριστής προσωπικότητας του καθενός. Ο καθένας είχε τα δικά του γράμματα. Το δικό του ύφος. Τα δικά του λόγια αγάπης, μίσους, έκπληξης, μετάνοιας. Ακόμη και τα ορθογραφικά λάθη έδιναν χρώμα στην κάθε επιστολή. Βασιλιάδες και έμποροι, λόγιοι και μοναχοί, ευγενείς και ήρωες, επαναστάτες και προδότες, έμειναν στην ιστορία τόσο μέσα από τις πράξεις τους όσο και μέσα από επιστολές που τις συνόδεψαν. Ένα scripta manent που φιλοξένησε μία ολόκληρη κουλτούρα από την πρώτη στιγμή που οι άνθρωποι έμαθαν γραφή και ανάγνωση.
Θυμάμαι πως την δεκαετία του ‘90, μία σειρά από εφηβικά περιοδικά σε παρότρυναν να αποκτήσεις pen pals. Έχω περίπτωση ενός φίλου μου που για 12 χρόνια αλληλογραφούσε με μία κοπέλα από την Χαλκίδα. Μπορεί τα κινητά και τα πρώτα προγράμματα επικοινωνίας τύπου MSN να μπήκαν στη ζωή τους, επέλεξαν όμως να συνεχίσουν αυτόν τον πατροπαράδοτο τρόπο γνωριμίας που έκρυβε ένα πέπλο μυστηρίου. Γραφικοί χαρακτήρες γραμμένοι με ταχύτητα που δήλωναν αμηχανία ή λιγοστό χρόνο. Όμορφα καλαίσθητα γράμματα που δήλωναν υπομονή και σκέψη πριν το γράψιμο κάθε πρότασης. Κόλλες χαρτί Α4, κόλλες από τετράδια του σχολείου ή ακόμη και από σημειωματάρια. Ίχνη από μελάνη που «ξέφυγε»πάνω στην λέξη ή και πολλές φορές άρωμα θέλοντας οι δύο τους να μιμηθούν κάποιο φλερτ στην Ανάγεννηση που το ζευγαράκι της εποχής κρατούσε ζωντανό τον έρωτα με μερικές λέξεις. Τις δικές του λέξεις.
Είναι ένας από τους λόγους που εκτιμώ ακόμη λαούς όπως είναι οι Βορειοευρωπαίοι που συνεχίζουν να εκτιμούν την αλληλογραφία. Οι συγγενείς μου από το Ηνωμένο Βασίλειο στέλνουν επιστολές σε γιορτές όπως είναι τα Χριστούγεννα. Δεν ξεπερνούν την μία παράγραφο, αλλά η κάρτα που συνοδεύει την επιστολή, μαρτυρά το χρόνο που αφιέρωσε το συγκεκριμένο άτομο για να κάνει αυτή την πράξη λίγο πιο ξεχωριστή. Δεν είναι περίεργο που δεν καθόμαστε τη νύχτα με ένα φως προσπαθώντας να γράψουμε ένα γράμμα. Αυτό είναι φυσιολογικό λόγω των καιρών. Το περίεργο είναι πως δεν έχουμε φέρει αυτόν τον ρομαντισμό στα μέσα που χρησιμοποιούμε τώρα. Είναι καταδικασμένος αυτός ο ρομαντισμός λόγω της ευκολίας της τεχνολογίας; Ή απλά δεν έχουμε προσπαθήσει αρκετά.
Το θέμα είναι πως η επιστολή καταλήγει να γίνεται μία χαμένη τέχνη. Διότι περί τέχνης πρόκειται. Έχει σκοπό να παρακινήσει, να δημιουργήσει, να χτίσει. Συναισθήματα, εντυπώσεις και συμπεριφορές. Κάποιες φορές τα καταφέρνει και, αν δεν τα καταφέρει, μόνο και μόνο το γεγονός ότι δεν μπορείς να κάνεις editing το γράμμα ακριβώς όπως θα το έκανες με ένα κείμενο στον υπολογιστή, σε βάζει στη διαδικασία να μετράς, να ζυγίζεις και να σκέφτεσαι πιο πολύ τις κουβέντες που θέλεις να πεις. Ίσως γι’ αυτό ο κόσμος στο παρελθόν δεν έγραφε στις επιστολές τον όγκο βλακείας που διαβάζει κάποιος σήμερα στα social media. Επειδή υπήρχε χρόνος για σκέψη πριν το γράψιμο.
Θα παραμένει ωστόσο ένα κομμάτι του ρομαντισμού αυτού. Της αγάπης για την επικοινωνία με έναν ξεχωριστό για το κάθε άτομο τρόπο, που εξυψώνει τις ίδιες τις Λέξεις με τον ίδιο τρόπο που αντιμετώπιζε ο Σωκράτης τις Νεφέλες του, δίνοντας τους ένα θείο στοιχείο και κάνοντας το γράψιμο ένα μικρό κομμάτι του καλύτερου εαυτού που μπορούμε να δώσουμε εκεί έξω.
Το σκίσιμο της άνω γωνίας του φακέλου για να διαβάσεις το γράμμα ενός αγαπημένου φίλου, μιας εκλεκτής της καρδιάς, είναι κάτι που οι νέες γενιές δεν θα βιώσουν. Και καλύτερα που δεν το αντιλαμβάνονται γιατί θα τους έλειπε πολύ.
