Ο Oscar Wilde παραμένει μία από τις πιο εμβληματικές μορφές της νεότερης λογοτεχνίας, όχι μόνο για τη δημιουργική του ιδιοφυΐα αλλά και για την προκλητική του στάση απέναντι στη ζωή. Σε μια εποχή βικτωριανής αυστηρότητας, κοινωνικής καταπίεσης και στενών καλουπιών, εκείνος τόλμησε να ζήσει όπως θέλει, να ντυθεί όπως θέλει, να μιλήσει όπως θέλει. Η διαχρονικότητά του δεν οφείλεται απλώς στο στυλ του ή στις περίφημες ατάκες του, αλλά στην ικανότητά του να εκφράζει αλήθειες που παραμένουν επίκαιρες ακόμα και σήμερα, σε έναν κόσμο που έχει αλλάξει μεν ριζικά, αλλά συνεχίζει να έχει τις ίδιες ανασφάλειες.
Ο σύγχρονος άνδρας πιέζεται να είναι πολλά πράγματα ταυτόχρονα: επιτυχημένος, στιβαρός, συναισθηματικός αλλά όχι σε υπερβολικό βαθμό, ελεύθερος αλλά και προσεκτικός, αυθεντικός αλλά και “σωστός”. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ο Wilde λειτουργεί σαν αντίδοτο. Αν κάτι τον χαρακτηρίζει περισσότερο από κάθε τι άλλο, αυτό είναι η αυθεντικότητα. Ο Wilde δεν προσπάθησε ποτέ να προσαρμοστεί σε αυτό που ήθελαν οι άλλοι. Δεν έκοψε γωνίες, δεν υποδύθηκε τον “καθωσπρέπει” για να γίνει αποδεκτός. Η αυθεντικότητα ήταν η πυξίδα του, όχι μια τάση. Και σε έναν κόσμο όπου όλοι προβάλλουν μια επιμελώς φτιαγμένη εικόνα στα social, αυτή η στάση ζωής ακούγεται πιο ισχυρή από ποτέ.
Το στυλ του, που συχνά γίνεται αντικείμενο σχολιασμού, δεν ήταν απλώς επιφανειακή επιλογή. Για τον Wilde, η αισθητική ήταν τρόπος σκέψης. Ήξερε ότι ο τρόπος που παρουσιάζεσαι είναι προέκταση του τρόπου που σκέφτεσαι. Φορούσε εντυπωσιακά υφάσματα, μιλούσε με λογοτεχνική ακρίβεια, κινούνταν με μια θεατρικότητα που έδειχνε αυτογνωσία και όχι υπερβολή. Σήμερα, όπου το στυλ συχνά γίνεται επιτηδευμένη εικόνα χωρίς περιεχόμενο, ο Wilde μας θυμίζει ότι η αισθητική είναι θέμα συνέπειας: είναι η αρμονία ανάμεσα σε αυτό που είσαι και σε αυτό που δείχνεις.
Το χιούμορ του Wilde αποτελεί ένα ακόμη στοιχείο της διαχρονικότητάς του. Ήταν βαθιά ευφυές, κοφτερό, ανατρεπτικό. Δεν χρησιμοποίησε ποτέ το χιούμορ ως απλή διασκέδαση, αλλά ως εργαλείο κριτικής σκέψης. Με μία πρόταση μπορούσε να γκρεμίσει έναν κοινωνικό κανόνα, να αναδείξει μια υποκρισία, να εκθέσει μια αλήθεια που όλοι έβλεπαν αλλά κανείς δεν τολμούσε να πει. Για τον σύγχρονο άνδρα, το χιούμορ είναι ένας τρόπος να δείχνει αυτοπεποίθηση χωρίς επιθετικότητα, ζεστασιά χωρίς αδυναμία, οξυδέρκεια χωρίς προσποίηση. Το να μπορείς να γελάς με τον εαυτό σου είναι σημάδι δύναμης και αυτό ο Wilde το έκανε τέχνη.
Ίσως όμως το μεγαλύτερο μάθημα που αφήνει πίσω του είναι η σχέση του με το ρίσκο. Ο Wilde πλήρωσε την ελευθερία του ακριβά. Διώχθηκε, φυλακίστηκε, εξορίστηκε. Παρότι η κοινωνία τον τιμώρησε σκληρά επειδή δεν συμβιβάστηκε, ποτέ δε ζήτησε συγγνώμη για τον εαυτό του. Πλήρωσε το τίμημα της αλήθειάς του, αλλά δεν τη διαπραγματεύτηκε. Αυτό το κομμάτι της ζωής του δεν είναι απλώς συγκινητικό, είναι μάθημα ανδρικής ανεξαρτησίας. Η αληθινή ελευθερία δεν έρχεται χωρίς κόστος. Κάποια στιγμή θα χρειαστεί να πας κόντρα στο ρεύμα, να αποδεχτείς ότι κάποιες επιλογές σου δε θα κατανοηθούν από όλους και να συνεχίσεις παρ’ όλα αυτά.
Παράλληλα, ο Wilde ήταν εξαιρετικά καλλιεργημένος. Διάβαζε, έγραφε ασταμάτητα, παρατηρούσε τον κόσμο με τρόπο σχεδόν επιστημονικό. Για εκείνον, η γοητεία δεν ήταν θέμα εμφάνισης ή εξυπνάδας, αλλά θέμα βάθους. Σε έναν σύγχρονο κόσμο όπου οι πληροφορίες είναι άπειρες αλλά η ουσιαστική γνώση συχνά λείπει, ο Wilde υπενθυμίζει ότι η καλλιέργεια δεν είναι πολυτέλεια, είναι θεμέλιο. Η γνώση, η παιδεία, η συνεχής πνευματική αναζήτηση είναι αυτά που χτίζουν έναν άνδρα με προσωπικότητα και σταθερότητα.
Όσκαρ Ουάιλντ: Ο διαννοούμενος που έβγαλε μπροστά τις επιθυμίες της ψυχής
Στη ζωή του Wilde ξεχωρίζει επίσης η σχέση του με τον έρωτα. Αγάπησε χωρίς φόβο, χωρίς να κρύβεται, χωρίς να προσπαθεί να δείξει κάτι διαφορετικό από αυτό που ένιωθε. Ο Wilde μας υπενθυμίζει ότι η ευαλωτότητα είναι δύναμη. Το να δείχνεις συναίσθημα δε σε κάνει λιγότερο άνδρα, σε κάνει πιο ουσιαστικό άνθρωπο. Η συναισθηματική ειλικρίνεια απαιτεί θάρρος, ίσως περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη μορφή ανδρικής συμπεριφοράς.
Η τραγική πτώση του, όσο σκοτεινή κι αν ήταν, δεν κατάφερε να σβήσει την επιρροή του. Αντίθετα, την ενίσχυσε. Η κληρονομιά του Wilde είναι η απόδειξη ότι ο άνθρωπος που αρνείται να προδώσει τον εαυτό του μπορεί να λυγίσει, αλλά δε χάνεται. Μπορεί να πέσει, αλλά δε σβήνει. Η φωνή του επιβίωσε επειδή μίλησε για πράγματα που δεν παλιώνουν: την ελευθερία, το στυλ, τον έρωτα, το χιούμορ, την πνευματική καλλιέργεια, την ανθρώπινη αλήθεια.
Σήμερα, ο Wilde δε διαβάζεται απλώς, λειτουργεί ως παράδειγμα. Ο σύγχρονος άνδρας μπορεί να πάρει από εκείνον το θάρρος να είναι ο εαυτός του, την επιμονή να ζει με αισθητική, την ελαφρότητα που δίνει το χιούμορ, την αποφασιστικότητα να υπερασπίζεται την ελευθερία του και τη γενναιότητα να νιώθει χωρίς φόβο. Η διαχρονικότητα του Wilde βρίσκεται στο ότι ήταν αληθινός. Κι αυτό, ίσως περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι η ποιότητα που λείπει περισσότερο από τον σύγχρονο ανδρικό κόσμο.
