Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που γεννιούνται για να ταιριάξουν, να μπουν σε κουτιά, να φοράνε τα σωστά χαμόγελα, να δουλεύουν «όπως πρέπει». Ο Tim Burton δεν είναι ένας απ’ αυτούς. Ίσως γι’ αυτό και η σχέση του με τη Disney να ήταν από την αρχή καταδικασμένη. Όχι επειδή δεν ήταν ταλαντούχος, αλλά επειδή ήταν πολύ ταλαντούχος... για να χωρέσει σε κουτάκια.
Η αρχή του «παραμυθιού»
Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, ο νεαρός Tim Burton, απόφοιτος του CalArts, έκανε το απόλυτο «βήμα» για κάθε animator: Προσελήφθη από τη Walt Disney Studios. Και κάπως έτσι ξεκίνησε μια συνεργασία που από έξω έμοιαζε ιδανική. Όμως, από την πρώτη μέρα, ο Burton κατάλαβε πως ήταν σαν να φόρεσε κουστούμι δύο νούμερα μικρότερο. Για την ιστορία, ο Burton γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Burbank στην Καλιφορνία, όπου βρίσκονται τα γραφεία της Disney, οπότε λίγο-πολύ μεγάλωσε στη σκιά της εταιρείας.
Η Disney τότε ήταν κάτι σαν στρατιωτικό στρατόπεδο δημιουργίας – με κανόνες, φορμάτ, και ένα πολύ συγκεκριμένο στιλ. Ο Burton όμως, με το μυαλό του γεμάτο σκελετούς, σκιές και γοτθικά τοπία, απλώς δεν μπορούσε να λειτουργήσει μέσα σ’ αυτό. Όπως έχει πει σε συνεντεύξεις, εκεί ένιωσε για πρώτη φορά «συναισθηματικά εγκλωβισμένος», σαν να δουλεύει σε γραμμή παραγωγής. Κι όμως, μέσα σ’ αυτό το πνιγηρό περιβάλλον, ο Burton άρχισε να δημιουργεί τα πρώτα του αλλόκοτα αριστουργήματα. Εξάλλου, όσο εργαζόταν εκεί για εκείνον ήταν μια βαρετή δουλειά. Η Disney κατέχει ένα «house style» από το οποίο δεν πρέπει ποτέ, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, να παρεκκλίνει κανείς.
Σχετικά με την Disney, ο Βurton έχει πει στους Times ότι: «Είσαι δεμένος σε ένα τραπέζι όλη μέρα και πρέπει να σχεδιάζεις. Φρίκαρα». Ευτυχώς, ο Burton συχνά ζωγράφιζε τις δικές του εικόνες και μάλιστα έγραψε μια ταινία μικρού μήκους που η Disney χρηματοδότησε. Αυτή η ταινία ήταν το «Vincent».
Ο Tim Burton μοιράζεται τις αγαπημένες του ταινίες μαζί σου
Τα πρώτα σκοτεινά δείγματα
Το «Vincent» (1982) ήταν ένα μικρού μήκους stop-motion animation, αφιερωμένο στον Vincent Price, γεμάτο gothic αισθητική, νεκρική αφήγηση και σχεδόν τρομακτική ομορφιά. Η Disney το στήριξε διστακτικά, ίσως γιατί δεν ήξερε ακόμα τι να περιμένει απ’ αυτό το «παράξενο παιδί» που της έτυχε.
Ακολούθησε το «Hansel and Gretel» (1983), μια live-action τηλεταινία που παίχτηκε μόνο μία φορά, ανήμερα Halloween, και μετά...εξαφανίστηκε. Ο μύθος λέει πως ήταν πολύ τρομακτικό για Disney κάτι που δεν άρεσε.
Η τελευταία «σταγόνα» στη σχέση τους ήταν το «Frankenweenie» (1984) -μια live-action παιδική ιστορία όπου ένα αγόρι φέρνει πίσω στη ζωή τον νεκρό σκύλο του. Η Disney θεώρησε πως πρόκειται για κάτι υπερβολικά σκοτεινό, ακατάλληλο για παιδιά, και τελικά τον απέλυσε. Ήταν το τέλος της πρώτης του περιόδου στη Disney ή αν το δεις αλλιώς, ήταν η αρχή του Tim Burton όπως τον ξέρουμε σήμερα.
Ο Tim Burton περιμένει πώς και πώς για νέα ταινία με Johnny Depp
Η εκτόξευση της καριέρας του και η επιστροφή
Μετά την απόλυσή του, ο Burton πέρασε στην αντίπερα όχθη και γρήγορα έγινε ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους, ξεχωριστούς και σεβαστούς σκηνοθέτες του Χόλιγουντ. Ταινίες όπως το Beetlejuice, ο Batman του ’89, το Edward Scissorhands, το Sleepy Hollow και τόσες άλλες «κουβάλησαν» το προσωπικό του στιλ: Dark αισθητική, εκκεντρικοί χαρακτήρες, μια καρικατούρα του αμερικανικού ονείρου μέσα από μαύρο φακό.
Κι όμως, η Disney δεν τον ξέχασε. Όσο κι αν αρχικά τον θεώρησε «ακατάλληλο», το κοινό αποδείχτηκε ότι διψούσε για κάτι διαφορετικό. Κάπως έτσι, χρόνια μετά, οι δρόμοι τους ξανασυναντήθηκαν.
Το 1993, με την Disney να ψάχνει τρόπους να απευθυνθεί σε λίγο πιο εναλλακτικό κοινό, κυκλοφόρησε το The Nightmare Before Christmas υπό την ετικέτα της Touchstone και παρόλο που δεν το σκηνοθέτησε ο ίδιος, ήταν το απόλυτο Burton έργο καθώς η αισθητική, οι χαρακτήρες, η σύλληψη, ήταν όλα δικά του.
Όταν ο Tim Burton «εγκατέλειψε» τον Batman
Το 2010, ανέλαβε να σκηνοθετήσει το live-action remake της Alice in Wonderland, μια τεράστια εισπρακτική επιτυχία που έφερε τον Burton ξανά στην πρώτη γραμμή της Disney. Ακολούθησε το Dumbo (2019), που όμως είχε κάτι διαφορετικό: Έναν ξεκάθαρο συμβολισμό.
Ο «κακός» της ταινίας είναι ένας παντοδύναμος επιχειρηματίας που μοιάζει... τρομακτικά με τον Walt Disney. Ένας μεγιστάνας που ελέγχει τα πάντα, παγιδεύει ταλαντούχα πλάσματα και μετατρέπει την ψυχαγωγία σε ψυχρό προϊόν. Ο Dumbo, το ελεύθερο πνεύμα της ιστορίας, καταφέρνει να ξεφύγει και να πετάξει μακριά. Το μήνυμα δεν ήταν απλώς σαφές, ήταν προσωπικό. Ο ίδιος ο Burton, σε συνέντευξη, παραδέχτηκε: «Κατάλαβα ότι ήμουν ο Dumbo. Δούλευα σε ένα τεράστιο, απρόσωπο τσίρκο και ήρθε η στιγμή να το αφήσω πίσω μου».
Ένα καλό παράδειγμα αντισυμβατικότητας
Η περίπτωση του Tim Burton είναι μοναδική, αλλά το μάθημα είναι καθολικό. Σε έναν κόσμο γεμάτο κανόνες, συμβάσεις και συμβιβασμούς, υπάρχει πάντα ο πειρασμός να ενταχθείς να «στρώσεις» τον χαρακτήρα σου για να πετύχεις. Ο Burton όμως απέδειξε κάτι άλλο: Μπορείς να γίνεις θρύλος ακριβώς επειδή δεν ταίριαξες.
Επέλεξε να παραμείνει αυθεντικός, ακόμα και όταν το τίμημα ήταν απόρριψη, μοναξιά, ακόμα και παρεξήγηση. Και τελικά, ο κόσμος δεν τον ξέχασε -απλώς άργησε να τον καταλάβει. Ο Tim Burton δεν ήταν ποτέ ο ήρωας των παραμυθιών της Disney, αλλά έφτιαξε τα δικά του παραμύθια και τα έβαψε με σκοτεινά χρώματα, δικά του. Και ακριβώς αυτό είναι που τον κάνει ξεχωριστό.
