Στη νότια κοιλάδα Πίσκο του Περού, υπάρχει μια πλαγιά όπου απλώνονται χιλιάδες στρογγυλές τρύπες , όλες σε ευθυγραμμισμένες σειρές, σκαμμένες με ακρίβεια, και εκτείνονται σε μήκος άνω του ενάμιση χιλιομέτρου, μέσα σε ένα τοπίο άνυδρου εδάφους. Η ανθρώπινη «υπογραφή» σε αυτό το σημείο είναι ξεκάθαρη: οι συμμετρικές αυτές κοιλότητες μαρτυρούν σχεδιασμό, οργάνωση, και έναν σκοπό που για καιρό παρέμενε μυστικός.
Μια ομάδα ερευνητών από το University of Sydney ανέλαβε να ρίξει φως στο μυστήριο, συνδυάζοντας σύγχρονη τεχνολογία -drones με φωτογράφηση από ψηλά- και αναλύσεις δειγμάτων εδάφους από την περιοχή. Η χρήση των drones προσέφερε έναν ολοκληρωμένο «χάρτη» των μορφών των οπών και της διάταξής τους, ενώ τα εδαφικά δείγματα αποκάλυψαν ίχνη φυτικών υπολειμμάτων: καλαμπόκι, καλάμια, και άλλα φυτικά υλικά. Αυτά τα ευρήματα προτείνουν ότι ο χώρος δεν ήταν απλώς αποθηκευτικός· μάλλον αποτέλεσε έναν κόμβο καταγραφής και ανταλλαγής αγαθών, ενταγμένο σε ένα ευρύτερο κοινωνικό-οικονομικό σύστημα.
Τα ευρήματα επιτρέπουν μια νέα ερμηνεία: οι τρύπες πιθανώς λειτουργούσαν ως «θησαυροφυλάκια» ή ως μονάδες καταγραφής ποσοτήτων και προμηθειών με βάση τα φυτικά υπολείμματα που εντοπίστηκαν υποστηρίζοντας την ύπαρξη προ-ιστορικής οργάνωσης με πολύ πιο σύνθετο χαρακτήρα από αυτό που μέχρι τώρα θεωρούσαμε. Ο σχεδιασμός τους σε ευθείες σειρές και η επαναλαμβανόμενη μορφολογία τους υποδηλώνουν πως η διαδικασία κατασκευής δεν ήταν τυχαία ούτε αποσπασματική: υπήρχε σχέδιο, πρόθεση και, πιθανώς, λειτουργία που εξυπηρετούσε την κοινότητα ευρύτερα από την τοπική αποθήκευση.
Η σημασία αυτού του ευρήματος είναι διπλή. Από τη μία πλευρά, επαναπροσδιορίζει την κατανόησή μας για το τι θεωρούμε «αρχαίο μυστήριο»: κάτι που για δεκαετίες παρέμενε ανεξήγητο, τώρα αρχίζει να ξεκαθαρίζει με βάση τεχνολογία και επιστημονικές μεθόδους. Από την άλλη πλευρά, μας υπενθυμίζει πως ακόμα και σε περιοχές που μοιάζουν «άγονες» και ακατάλληλες για έντονη ανθρώπινη χρήση, μπορούν να έχουν λειτουργήσει πολύπλοκα συστήματα ανθρωπογενούς δραστηριότητας.
Το τοπίο της κοιλάδας Πίσκο, με τις σκαμμένες τρύπες του, αποκτά πλέον έναν νέο «ρόλο» στον αρχαιολογικό χάρτη: δεν είναι απλώς ένας τόπος με παράξενα εκσκαφικά αποτυπώματα, αλλά μια ένδειξη πως οι άνθρωποι του παρελθόντος δημιουργούσαν δομές και διαδικασίες κάποιες από τις οποίες ίσως απωλέσθηκαν στον χρόνο — που εξυπηρετούσαν κοινότητα, διαχείριση πόρων και ανταλλαγές.
Είναι εντυπωσιακό πως η συνδυασμένη χρήση drones και μικρο-ανάλυσης δείχνει τον δρόμο για το πώς η αρχαιολογία του μέλλοντος μπορεί να προσπεράσει τα όρια των κλασικών ανασκαφών: όχι μόνο σκάβοντας, αλλά «ακουμπώντας» την τεχνολογία για χάρη της κατανόησης. Στην περίπτωσή μας, αυτή η μεθοδολογία επέτρεψε να αναδυθεί μια εικόνα της περιοχής ως τόπου που λειτουργούσε με τρόπο οργανωμένο, στο πλαίσιο ενός συστήματος που μας διαφεύγει, αλλά αρχίζει να ξεδιπλώνεται.
Με άλλα λόγια: οι τρύπες στην πλαγιά δεν ήταν απλώς αποτυπώματα ενός άγνωστου παρελθόντος.
Ήταν και είναι «μηχανισμοί» μνήμης και οργάνωσης, χαραγμένοι στο έδαφος μιας κοιλάδας που κυριολεκτικά κατοικείται από την ιστορία των ανθρώπων που έδρασαν εκεί. Και τώρα, χάρη στη «μάτια» των drones και την επιστημονική ανάλυση, βλέπουμε όλο και πιο καθαρά ποια μπορεί να ήταν η χρησιμότητά τους και συνεπώς, ποιο ήταν το πρόσωπο ενός πολιτισμού που ακόμα μας μαγεύει, μας προκαλεί και μας ωθεί να αναρωτιόμαστε.
