Αρχηγός των αθλητικών ομάδων στο σχολείο. Καταταγμένος στο Ναυτικό. Θεράπων των τραυματισμένων του πολέμου στην Κορέα. Αντιρατσιστής και υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο joker που ήθελε να κάνει τον κόσμο να γελάει. Ο κατά πολλούς «μπαμπάς της Αμερικής» -λόγω του ρόλου Cliff Huxtable στο The Cosby Show-. Ο Bill Cosby είναι ο άνθρωπος που σε μία νύχτα βρέθηκε από την κορυφή των αστεριών στις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες του παγκόσμιου στερεώματος με τις κατηγορίες για σεξουαλική κακοποίηση δεκάδων γυναικών να σοκάρουν την κοινή γνώμη.
Το 2018 ήταν μία περίεργη χρονιά από πολλές απόψεις. Ο πλανήτης στάθηκε μάρτυρας αλλεπάλληλων καταγγελιών για σεξουαλική κακοποιήση από διάσημους, επιφανείς άντρες προς γνωστές -ή και όχι- συνεργάτιδές τους. Η αρχή είχε γίνει έναν χρόνο πριν με το σκάνδαλο του Harvey Weinstein και την έναρξη του κινήματος #metoo από μία ανάρτηση της Alyssa Milano στο Twitter -«Εάν όλες οι γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση ή βία γράψουν στο status #metoo, ίσως δώσουμε στον κόσμο να καταλάβει το μέγεθος του προβλήματος»-. Τον Σεπτέμβριο του 2018, όμως, ο Bill Cosby έγινε ο πρώτος διάσημος στην εποχή του #metoo που καταδικάστηκε σε φυλάκιση λόγω σεξουαλικών αδικημάτων. Παρά το ότι κατηγορήθηκε από 60 γυναίκες, τελικά καταδικάστηκε μόνο για τη νάρκωση και τον βιασμό της Andrea Constand, της αρχικής κατηγόρου και μαθητευόμενής του στο Temple University. Μάλιστα, σε κατάθεσή του, ο ίδιος είχε παραδεχτεί ότι είχε δώσει φάρμακα σε γυναίκες με τις οποίες ήθελε να συνευρεθεί ερωτικά, νομίζοντας ότι δε θα διωκόταν ποινικά (σ.σ. ο τότε νομικός εκπρόσωπος της κομητείας του Montgomery, Bruce Castor, είχε κάνει συμφωνία ότι δε θα προχωρήσει σε δίωξη, οπότε o Cosby δεν μπορούσε να επικαλεστεί το 5th Amendment). Στις 30 Ιουνίου του 2021, αφέθηκε ελεύθερος.
Όταν ένας φυλακισμένος, πόσο μάλλον του ποινικού δικαίου, αποφυλακίζεται, η λογική θέλει να βγήκε μία νέα υπόθεση δικαστηρίου που να τον αθωώνει. Να εμφανίστηκαν στοιχεία ή αποδείξεις που δεν τον κρίνουν πια ένοχο ή αν μη τι άλλο που αμφιβάλλουν για την ενοχή του. Στην περίπτωση του Cosby, δε συνέβη τίποτα από τα δύο. Ο ηθοποιός δε βγήκε από τη φυλακή, γιατί πλέον το δικαστικό σύστημα τον κρίνει αθώο. Για την ακρίβεια, η απόφαση δεν έχει καμία σχέση με τη φύση της υπόθεσης. Αποφυλακίστηκε λόγω παραβίασης ενός ανθρώπινου δικαιώματός του, όπως αυτό ορίζεται από το 5th Amendment.
Το 5th Amendment περιλαμβάνει μία σειρά ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανάμεσά τους και την προστασία από την αυτοενοχοποίηση. Τι σημαίνει αυτό. Ουσιαστικά, ο νόμος ορίζει το δικαίωμα άρνησης απάντησης σε ερωτήσεις και κατάθεσης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναντίον σου. Προέκταση αυτού είναι το δικαίωμα να μην παραστείς ως μάρτυρας σε μία ποινική υπόθεση στην οποία είσαι και κατηγορούμενος. Και, επειδή στην περίπτωση του Cosby ουσιαστικά έγινε αυτό, δηλαδή κατέθεσε για μία υπόθεση που ήταν κατηγορούμενος θεωρώντας ότι δε θα εκδιωχθεί αλλά η κατάθεσή του χρησιμοποιήθηκε ως μέσο ενοχοποίησης, βγήκε προ ολίγων ημερών από τη φυλακή.
Στις 24 Σεπτεμβρίου του 2008 μετά από μία ακρόαση στο δικαστήριο της κομητείας του Montgomery.
Δεν είμαι νομικός, οπότε δεν μπορώ να κρίνω το θέμα υπό αυτήν τη ματιά. Μπορώ, όμως, να το κρίνω ως πολίτης και ως άνθρωπος. Το δικαίωμα αποφυγής αυτοενοχοποίησης υπερνικά την ουσία της υπόθεσης και του εγκλήματος καθεαυτού; Το ότι, δηλαδή, κάποιος κρίθηκε ένοχος από τα στοιχεία και από τα λεγόμενά του για σεξουαλική κακοποίηση και μετά ελευθερώθηκε όχι επειδή δε διέπραξε το έγκλημα αλλά επειδή είχε κάνει συμφωνία -που δεν έπρεπε να γίνει εξαρχής- να μη διωχθεί για την υπόθεση, λυπάμαι αλλά δε μου βγάζει καμία λογική ούτε και δικαιοσύνη. Για έναν πολύ απλό λόγο. Αν η κατάθεσή του τον ενοχοποιεί, αυτό δε θα έπρεπε να μας λέει κάτι σε τέτοιες περιπτώσεις; Σίγουρα τον 16ο και 17ο αιώνα που βασάνιζαν τους πολίτες για να καταθέσουν, να ομολογήσουν ή να αποκαλύψουν ονόματα θα είχε μεγαλύτερη λογική. Όμως, όταν αναφερόμαστε στο σήμερα και σε ποινικές υποθέσεις που περιλαμβάνουν καταθέσεις δεκάδων φερόμενων ως θυμάτων, δε θα έπρεπε να υπάρχει μία αναβάθμιση ή τροποποίηση ή εξέλιξη του νόμου;
Στην τελική, πώς θα αντικρίσεις το θύμα στα μάτια και θα του πεις ότι ο θύτης βγήκε έξω αλλά παραμένει θύτης; Και τι μήνυμα δίνει στα θύματα αυτής και κάθε υπόθεσης; Γιατί προφανώς και αυτό είναι κομμάτι και, μάλιστα, πολύ σημαντικό. Θέλει πολύ θάρρος το να πάρεις την απόφαση να μιλήσεις για μία σεξουαλική κακοποίηση. Πολλά από τα περιστατικά δεν καταγράφονται ποτέ. Δε χρειάζεται να μιλάμε για υποανάπτυκτη η χώρα. Ακόμα και στις αναπτυγμένες, εκείνες με τα προηγμένα συστήματα υγείας και με τα υψηλά υποτίθεται επίπεδα παιδείας, είναι συχνό φαινόμενο τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης να μην την αναφέρουν. Πέρα από τον συναισθηματικό πόνο της αναβίωσης ενός τραυματικού γεγονότος, η ντροπή, ο φόβος να μη γίνουν πιστευτά, ακόμα και το να κατηγορηθούν ότι προκάλεσαν τον βιασμό αποτελούν τους βασικούς λόγους για τους οποίους παρατηρείται αυτή η παράκαμψη της καταγγελίας του εγκλήματος. Καθόλου περιττό να πούμε ότι για να νιώθουν έτσι, η κοινωνία έχει αποτύχει παταγωδώς και έμμεσα διευκολύνει την επανάληψη του αδικήματος από τον ίδιο τον δράστη ή από άλλους που δεν αισθάνονται ιδιαίτερη απειλή τιμωρίας αλλά και τη συγκάληψή του ή τη μείωση της σοβαρότητάς του από τους έχοντες την εξουσία.
Αν έχεις την τύχη -γιατί, ναι, η τύχη παίζει πολλές φορές σημαντικό ρόλο- να μην έχεις βρεθεί στη θέση των θυμάτων, νιώθεις το λιγότερο άβολα και μόνο στην ιδέα. Δε θες να κάνεις εικόνα ότι κάποιος έχει βιώσει μία τέτοια κατάσταση, σωματικά και ψυχολογικά. Σκέφτεσαι ότι θα μπορούσες να είσαι εσύ σε αυτήν τη θέση. Ή ένα δικό σου πρόσωπο. Η καταδίκη ενός τέτοιου ανθρώπου προσφέρει ανακούφιση και κυρίως ασφάλεια. Ή πίστη στην ύπαρξη αυτής. Είναι τουλάχιστον αποκαρδιωτικό για τα θύματα που έκαναν το πιο δύσκολο κομμάτι, το να μιλήσουν μέσα σε ένα σύνολο που δε δημιουργεί και τις ιδανικότερες συνθήκες για να το κάνουν, ένας κατηγορούμενος να κυκλοφορεί ελεύθερος χωρίς να έχει αλλάξει η φύση του ρόλου του στην υπόθεση.
Τέτοιες υποθέσεις σε κάνουν να προβληματίζεσαι ποικιλοτρόπως. Γιατί το καλό επαγγελματικό βιογραφικό ή η σωστή ανθρώπινη υπόσταση σε έναν τομέα καθιστά κάποιον υπεράνω υποψίας εγκλήματος σε άλλον τομέα. Άντρα ή γυναίκα (σ.σ. Γιατί προφανώς και το φύλο δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως καταλυτικός παράγοντας ενοχοποίησης ή αθώωσης ενός ανθρώπου). Για το κατά πόσο ο νόμος έχει επιτελέσει σωστά τον ρόλο του. Για τους λόγους που η κοινωνία αποτυγχάνει να ακούσει ουσιαστικά καταθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης, φτάνοντας πολλές φορές σε ενοχοποίηση του θύματος. Γιατί καταλήγουμε να υποσκάπτουμε, ακόμα και να καταπατάμε, την πραγματική ταυτότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον άνθρωπο. Μία κοινωνία λειτουργεί με βάση το σύνολο και τη συνήθεια. Ο ένας εκπαιδεύει τον άλλον για το πώς θα φέρεται σε μία συγκεκριμένη κατάσταση. Αν μια πράξη δεν είναι αποδεκτή από την πλειοψηφία, καταδικάζεται πρώτα λεκτικά και έπειτα γραπτά. Και αυτό το γραπτό ενισχύεται όλο και περισσότερο με την εμμονή του κοινού σε αυτήν. Φαύλος κύκλος. Κι όμως, η λύση είναι συνήθως περίπλοκα απλή στις περισσότερες περιπτώσεις. Συμπεριφέρσου όπως θα ήθελες να σου συμπεριφερθούν.
