Μια πρόσφατη μελέτη της σχολής Kellogg School of Management του Northwestern University αποκαλύπτει μια αρκετά ανησυχητική τάση: σε περιοχές των Η.Π.Α. όπου επιτρέπεται ο διαδικτυακός στοιχηματισμός, οι πολίτες ξοδεύουν κατά μέσο όρο περίπου 1.100 δολάρια το χρόνο για αθλητικά στοιχήματα, ενώ ταυτόχρονα μειώνουν τις επενδύσεις τους κατά περίπου 14 %.
Η έρευνα υποδηλώνει ότι η γοητεία του στοιχήματος με την άμεση δράση, την αίσθηση ότι μπορείς να «γνωρίζεις» το αποτέλεσμα, την υπόσχεση γρήγορου κέρδους, έχει αναλάβει ένα μεγάλο κομμάτι της προσοχής των ανθρώπων στην οικονομική τους ζωή. Αντίθετα, η επένδυση απαιτεί υπομονή, πειθαρχία, μακροχρόνιο ορίζοντα σκέψης και αποδοχή ενός στοιχείου αβεβαιότητας, χαρακτηριστικά που φαίνεται να έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Καθώς η δραστηριότητα του στοιχήματος αυξάνεται, οι οικονομολόγοι προειδοποιούν πως τα νοικοκυριά ενδέχεται να βλέπουν τις αποταμιεύσεις και τις επενδύσεις τους να υποχωρούν και να αντικαθίστανται από μια δραστηριότητα που στηρίζεται κυρίως στην τύχη και όχι στη στρατηγική.
Το φαινόμενο έχει αρκετές διαστάσεις: από τη μία, η άμεση ικανοποίηση που προσφέρει το στοίχημα, ο ενθουσιασμός, η εμπλοκή, η πιθανότητα γρήγορου αποτελέσματος, μπορεί να υπερτερεί της πιο «ήρεμης» αλλά πιο αποδοτικής επιλογής της επένδυσης. Από την άλλη, η οικονομική κουλτούρα της στιγμιαίας ικανοποίησης φαίνεται να ενισχύεται σε αρκετά στρώματα της κοινωνίας, με αποτέλεσμα το μακροχρόνιο όραμα για οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη να χάνει έδαφος.
Η σημασία αυτών των εξελίξεων δεν είναι μόνο θεωρητική. Όταν τα νοικοκυριά μειώνουν τις επενδύσεις τους -είτε μέσω μετοχών, είτε μέσω συνταξιοδοτικών παραγόντων, είτε μέσω αποταμίευσης με προοπτική αύξησης- τότε η ικανότητά τους να δημιουργήσουν οικονομική ασφάλεια στο μέλλον εξασθενεί. Και όλα αυτά ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται οι δαπάνες σε δραστηριότητες που δεν στηρίζονται σε οικονομική ανάπτυξη αλλά σε τύχη. Αυτή η μετατόπιση υπεισέρχεται και στο ευρύτερο καθεστώς της οικονομικής συμπεριφοράς: όσο περισσότερη έλξη έχει η πιθανότητα «γρήγορου κέρδους», τόσο λιγότερο έλξη φαίνεται να έχει η θωράκιση για το μέλλον. Η μείωση του ποσοστού συμμετοχής σε επενδύσεις που απαιτούν επαγρύπνηση, όπως η διασπορά κινδύνου, η μακροπρόθεσμη στρατηγική και η ρουτίνα της αξιολόγησης, μπορεί να μας οδηγήσει σε μια οικονομική πραγματικότητα όπου η αστάθεια και η έκθεση σε ρίσκα θα γίνονται πιο συνηθισμένα.
Τέλος, η έρευνα αυτή λειτουργεί ως καμπανάκι για τη σημασία της οικονομικής παιδείας: η επίγνωση ότι το στοίχημα δεν αποτελεί υποκατάστατο της επένδυσης και ότι η επένδυση δεν έχει να κάνει με «τυχερό παιχνίδι» αλλά με στρατηγική, υπομονή και σωστή διαχείριση, μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμη σε επίπεδο προσωπικής οικονομικής υγείας.
Η επένδυση στο μέλλον, αντί της στιγμιαίας ικανοποίησης, δείχνει να μετατρέπεται σε επιλογή λιγότερο προτιμώμενη, με το κόστος της να είναι σημαντικό.
