Με αφορμή την Γιορτή της Μητέρας μιλήσαμε με τις Έφη Αχτσιόγλου, Μαρία Ζαφειράτου και Άντζελα Μαριδάκη για τις προκλήσεις, τους φόβους και τις προκαταλήψεις μίας εργαζόμενης μητέρας.
Το να είσαι εργαζόμενη μητέρα είναι μία δύσκολη συνθήκη. Αποτελεί μία ζόρικη πίστα που μόνο όταν τη βιώσεις, μπορείς να αισθανθείς τις απαιτήσεις της. Κάθε γυναίκα που εργάζεται οφείλει καθημερινά να ξεπεράσει τα όρια των σωματικών αντοχών, λόγω των απαιτήσεων για τις ανάγκες του παιδιού αλλά και της εργασίας, αλλά και των ψυχολογικών αντοχών καθώς υπάρχει η προκατάληψη ότι θα μειώσει την απόδοσή της λόγω της μητρότητας. Με αφορμή την Γιορτή της Μητέρας, μιλήσαμε με τη βουλεύτρια της Νέας Αριστεράς, Έφη Αχτσιόγλου, τη δημοσιογράφο Μαρία Ζαφειράτου και τη marketing manager της Diageo Southern Europe, Άντζελα Μαριδάκη και τις αφήσαμε να ξετυλίξουν εκείνες το κουβάρι των προκλήσεων μίας εργαζόμενης μητέρας.
-Ποιος είναι ο ορισμός της μητρότητας για σένα;Έφη Αχτσιόγλου: Μητρότητα για μένα είναι η πλήρης, απόλυτη, σε βαθμό αυτοκατάργησης, αγάπη, φροντίδα και αφοσίωση σε ένα άλλο άτομο.
Άντζελα Μαριδάκη: Η μητρότητα είναι για μένα ένα ανεξάντλητο ταξίδι φροντίδας, αγάπης, αφοσίωσης και αποδοχήςπρος το παιδί μου. Κάθε μέρα του ταξιδιού αυτού αναπροσδιορίζω και επανεφευρίσκω την ικανότητά μου να αντιμετωπίσω τις προκλήσεις και τις ευθύνες του μεγαλώματος του, με αστείρευτη αγάπη, στήριξη και συνειδητότητα.
Μαρία Ζαφειράτου: Αχ, πόσο δύσκολη ερώτηση! Μάλλον πόσο δύσκολη απάντηση. Νομίζω πως μητρότητα για μένα είναι μια σχεδόν αόρατη κλωστή με την οποία έχω δεθεί με τα παιδιά από τότε που γεννήθηκαν. Αυτή η κλωστή μου μεταφέρει μέσα μου τον κάθε τους παλμό, το κάθε γέλιο, το κάθε δάκρυ, τον κάθε ενθουσιασμό και την κάθε απογοήτευση. Νομίζω πως, με κάποιο τρόπο τα απορροφώ όλα.
Έφη Αχτσιόγλου: Δεν θα τα χαρακτήριζα μαθήματα ζωής, όσο γνωριμία με ένα νέο σύμπαν συναισθημάτων που μέχρι την απόκτηση του παιδιού δεν γνώριζα καν ότι υπήρχε. Μέχρι την απόκτησή του θεωρούσα ότι γνώριζα το εύρος των συναισθημάτων μου: τι σημαίνει αγάπη, χαρά, φόβος, αγωνία. Αποδείχθηκε ότι δεν είχα την παραμικρή ιδέα. Το παιδί με εισήγαγε σε ένα νέο σύμπαν. Αυτό που με φοβίζει δεν έχει καμία σχέση με αυτό που με φόβιζε πριν ούτε ως αντικείμενο ούτε ως μέγεθος, αυτό που νόμιζα ότι είναι η αγάπη δεν έχει καμία σχέση με αυτό που βιώνω τώρα ως αγάπη. Είναι ένα άλλο σύμπαν. Κι αυτό είναι πραγματικά συγκλονιστικό.
Άντζελα Μαριδάκη: Η μητρότητα ήρθε στη ζωή μου στα 40, και την άλλαξε 100%. Από τη στιγμή της απόκτησης της κόρης μου, πολλές από τις αντιλήψεις και τις συνήθειές μου αναθεωρήθηκαν. Η συναρπαστική αυτή διαδικασία με διδάσκει και με εξελίσσει καθημερινά όσο καμία άλλη, διευρύνοντας τα όρια της υπομονής, της αντοχής και της υπευθυνότητάς μου με πρωτοφανή τρόπο.
Μαρία Ζαφειράτου: Πάρα πολύ με έχει αλλάξει. Από την στιγμή που φέρεις την ευθύνη να μεγαλώσεις ένα, δύο, τρία, δέκα παιδιά, δεν μπορείς να είσαι ο ίδιος άνθρωπος. Αρχίζεις και τοποθετείς αλλιώς όλα τα πράγματα. Αναθεωρείς ποια είναι σημαντικά, ποια όχι, θέτεις προτεραιότητες, ανακαλύπτεις πόσα μικρά σε κάνουν χαρούμενη αλλά πόσα άλλα μπορούν να σε κάνουν έξαλλη. Και πάλι από την αρχή. Είναι εκπληκτικό το πόσα πράγματα μπορούν να σου μάθουν τα παιδιά. Προσωπικά, έχω μάθει από τα παιδιά μου να βλέπω πολλές πτυχές της ζωής, αγνά, χωρίς δεύτερες σκέψεις, απλά, και μπορώ να πω ότι έμαθα από εκείνα να την απολαμβάνω περισσότερο.
Έφη Αχτσιόγλου: Η κούραση και η διαχείριση του χρόνου. Η εργαζόμενη μητέρα καλείται πραγματικά να ξεπεράσει τα ανθρώπινα όρια των σωματικών αντοχών, λόγω ελλιπούς ή κακού ύπνου, της ανάγκης ή απαίτησης να τρέχει συνεχώς πίσω απ’ το παιδί πρακτικά ή να φροντίζει για την κάλυψη των αναγκών του ακόμη και στην απουσία της. Νιώθει να τρέχει διαρκώς πίσω απ’ τον χρόνο. Τουλάχιστον έτσι νιώθω εγώ αλλά και με όσες μητέρες συζητώ, το ίδιο μου λένε. Συγχρόνως οι εργασιακές απαιτήσεις μένουν ίδιες και απαράλλακτες. Συχνά μάλιστα αντί να κρίνεται επιεικέστερα η μητέρα, κρίνεται πιο αυστηρά διότι υπάρχει η προκατάληψη ότι θα μειώσει την απόδοσή της στη δουλειά λόγω της μητρότητας. Φυσικά τίποτα τέτοιο δεν ισχύει για τον πατέρα άντρα εργαζόμενο. Η γυναίκα καλείται να εκπληρώσει τα γονεϊκά της καθήκοντα σαν να μην εργάζεται και να εργάζεται σαν να μην έχει γονεϊκά καθήκοντα.
Άντζελα Μαριδάκη: Η έκφραση «εργαζόμενη μητέρα» αποτελεί καθαυτή μια τεράστια πρόκληση για μένα. Επιστρέφοντας στον εργασιακό στίβο μετά από άδεια μητρότητας ενός έτους και ενώ η κόρη μου συνέχιζε να θηλάζει, χρειάστηκε πάρα πολλές φορές να επανεξατάσω τη διαχείριση του χρόνου μου, αλλά και το αν και με ποιο τρόπο θα μπορέσω να συνεχίσω να είμαι παραγωγική και ταυτόχρονα επαρκής ως μητέρα. Τα απαιτητικά project της δουλειάς μου σε συνδυασμό με τα επαναλαμβανόμενα νυχτερινά ξυπνήματα και την έλλειψη ξεκούρασης έκαναν πολύ συχνά το 24 ωρο να μοιάζει ατελείωτο.
Μαρία Ζαφειράτου: Το να είμαι σωστή επαγγελματίας και σωστή μητέρα χωρίς το ένα να καλύπτει ή να “ζει” εις βάρος του άλλου. Να κρατάω τις ιδανικές ισορροπίες. Όχι ότι γίνεται πάντα, αλλά προσπαθώ.
Έφη Αχτσιόγλου: Οι δυσκολίες ξεκινούν από πολύ νωρίς. Για παράδειγμά πολλές αυτοαπασχολούμενες μητέρες στην Ελλάδα καλούνται να επιστρέψουν στην εργασία τους αμέσως μετά τη γέννα. Επίσης στη συντριπτική πλειονότητα στα εργασιακά περιβάλλοντα δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για το θηλασμό. Τι ακριβώς θα κάνει μια μητέρα που γυρνάει στη δουλειά της και θηλάζει; Πώς θα λειτουργήσει αυτό; Προσωπικά επέστρεψα στα καθήκοντά μου πριν καν το μωρό κλείσει τον πρώτο του μήνα ζωής. Θυμάμαι να τρέχω με το ρολόι μπρος και πίσω απ’ το σπίτι για να μην χάσω το τρίωρο, να κλειδώνω την πόρτα στο γραφείο της Βουλής για να χρησιμοποιήσω το θήλαστρο, και την ίδια ώρα να καλούμαι να αποδώσω σε ντιμπέιτ για την οικονομία με άντρα συνάδελφό μου, να έχω πλήρη ενημέρωση για τα τρέχοντα, καθαρό μυαλό και ετοιμότητα. Βέβαια συγχρόνως γίνεται μια ολόκληρη εκστρατεία για τη σημασία του αποκλειστικού θηλασμού στο μεγάλωμα του παιδιού – και καλώς γίνεται – χωρίς όμως να έχει διασφαλιστεί ούτε στο ελάχιστο η στοιχειώδης δυνατότητα της εργαζόμενης μητέρας να το κάνει. Λίγο πιο μετά, υπάρχει το τεράστιο θέμα των βρεφονηπιακών σταθμών. Οι θέσεις δεν επαρκούν για την κάλυψη όλων των παιδιών και πρακτικά στην Ελλάδα επαφιόμαστε στον παππού και στη γιαγιά για να μπορέσουμε οι μητέρες να εργαστούμε. Κι αυτό φυσικά δεν είναι ούτε λογικό ούτε ορθό. Αυτό επιβεβαιώνεται και στατιστικά. Η Ελλάδα έχει από τα υψηλότερα ποσοστά ανεπίσημων υπηρεσιών φροντίδας παιδιών για παιδιά κάτω των 3 ετών (43.8% έναντι 21% που είναι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος). Την ίδια ώρα στο εργασιακό περιβάλλον τα πράγματα δυσκολεύουν πολύ για την εργαζόμενη μητέρα. Η εξαιρετική Claudia Goldin, που πήρε το Νόμπελ Οικονομικών το 2023, μας έχει δώσει κάποιες απαντήσεις. Πότε αρχίζει το χάσμα ανδρών και γυναικών στην εργασία; Όταν οι γυναίκες γίνονται μητέρες. Γιατί; Οι γυναίκες τον χρόνο που παίρνουν άδεια μητρότητας, ουσιαστικά «μένουν πίσω» στον στίβο της εργασίας σε σύγκριση με τους συναδέλφους τους (στην ουσία ο χρόνος αυτός δεν εκλαμβάνεται ως προϋπηρεσία για τις γυναίκες). Ο άνδρας συνάδελφος έχει περισσότερες πιθανότητες να προαχθεί, αφού όχι μόνο αυτός ο χρόνος μετράει ως προϋπηρεσία για εκείνον, αλλά και γιατί οι επιχειρήσεις βλέπουν σε αυτόν περισσότερες προοπτικές ανέλιξης, αφού δεν θα έχει το «βάρος» της ανατροφής των παιδιών. Αυτό οδηγεί σε έναν ακόμη λόγο για τις μισθολογικές διαφορές: ο άνδρας έχει μεγαλύτερη διαθεσιμότητα σε ώρες εργασίας απ’ ότι η γυναίκα, η οποία μπορεί να αναγκαστεί να δουλέψει part time.
Μαρία Ζαφειράτου: Το να μην ανατιναχθεί το μυαλό της κατά την διάρκεια Skype Calls, μαγειρέματος, δραστηριοτήτων, super market, μαθημάτων… Αν δε με σταματήσεις μπορώ να απαριθμώ μέχρι αύριο.
Έφη Αχτσιόγλου: Προσωπικά με ανησυχεί ιδιαίτερα το ζήτημα της βίας στα παιδιά και τους εφήβους. Φοβάμαι ιδιαίτερα μήπως το παιδί βρεθεί στη θέση του θύματος ή του θύτη, αν θα μπορέσω να καταλάβω τα σημάδια ότι κάτι δεν πάει καλά, αν θα μου μιλάει ή θα αποξενώνεται καθώς μεγαλώνει. Θεωρώ ότι έχουμε εισέλθει σε μια πολύ δύσκολη περίοδο ως κοινωνία και με λύπη διαπιστώνω ότι η κυβέρνηση δεν αντιμετωπίζει το ζήτημα με τη σοβαρότητα που του αντιστοιχεί, σαν να μην καταλαβαίνει την πολυπλοκότητά του. Πάντως ακριβώς επειδή αυτό το θέμα με ανησυχεί ιδιαιτέρως κάθε φορά που γνωρίζω ή συναντώ γονιό μεγαλύτερου παιδιού από το δικό μου, το πρώτο πράγμα που ρωτώ είναι: «Σας μιλάει; Σας λέει τι νιώθει και τι σκέφτεται;». Διότι σε οικογενειακό επίπεδο νομίζω ότι αν υπάρχουν δίαυλοι επικοινωνίας με το παιδί, μπορείς και να ισορροπήσεις ή να προλάβεις ή να θεραπεύσεις πράγματα ως γονιός. Σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο, ωστόσο, πρέπει πάρα πολλά να γίνουν για αυτό το θέμα, που απέχουν μακράν από την παρωχημένη αντίληψη αυξημένων «ποινών».
Άντζελα Μαριδάκη: Τα άγχη και οι φόβοι μιας σύγχρονης μητέρας είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις προσωπικές της συνθήκες της ζωής της καθώς και με τις ατομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Κοινή φοβία αποτελεί η υγεία και η ασφάλεια του παιδιού (κυρίως σε μια κοινωνία όπου τα περιστατικά βίας είναι ανησυχητικά αυξανόμενα), σε αυτά όμως προστίθενται η ανασφάλεια για την ικανότητά της να είναι καλή μητέρα, το άγχος για την τήρηση ισορροπίας μεταξύ οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής καθώς και οι κοινωνικές προσδοκίες που εκφράζονται υπογείως ή μη από τον περίγυρο. Αυτά τα αισθήματα είναι σημαντικό να αντιμετωπίζονται με ανοιχτό και υποστηρικτικό τρόπο μέσα στο περιβάλλον της καθώς η ψυχολογική ευεξία της κάθε μητέρας είναι κομβικής σημασίας για την συνέχιση του ρόλου της.
Μαρία Ζαφειράτου: Το να είμαι κοντά στα παιδιά κι εκείνα κοντά σε μένα. Να έχω γνώση του τι τους συμβαίνει, των ανησυχιών, των φόβων, της καθημερινότητάς τους. Όχι με την έννοια του ελέγχου, αλλά με την έννοια του να ξέρουν τα παιδιά μου ότι έχουν πάντα εδώ ένα μέρος που θα νιώθουν ασφάλεια.
Έφη Αχτσιόγλου: Προφανώς υπάρχει προκατάληψη, το ζήτημα όμως δεν είναι να δημιουργήσουμε νέους διαχωρισμούς, αλλά να δουλέψουμε όλοι και όλες για την ισότητα. Κι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, πρώτον διότι ναι μεν όλες υποφέρουμε από τις διακρίσεις, δεν υποφέρουμε όμως όλες το ίδιο. Δεν έχουμε όλες τα ίδια προνόμια. Το φύλο είναι μία διάσταση αλλά δεν είναι μόνο το φύλο, δεν είναι το ίδιο να είσαι μετανάστρια ή να μην είσαι οικονομικά ανεξάρτητη. Οφείλουμε, λοιπόν, να δίνουμε αυτή τη μάχη για όλες. Και δεύτερον διότι κανείς δεν εγγυάται πως ό,τι έχει κατακτηθεί δεν κινδυνεύει. Η άρση του δικαιώματος άμβλωσης στις ΗΠΑ μας έφερε αντιμέτωπες με μια συγκλονιστική, κι όμως πραγματική οπισθοδρόμηση. Να πρέπει να επαναδιεκδικήσουμε το δικαίωμα να αποφασίζουμε για το σώμα μας. Σε ότι αφορά τις προκαταλήψεις της εργοδοσίας, έχω την τύχη να βρίσκομαι σε ένα εργασιακό περιβάλλον όπου η γυναίκα ενθαρρύνεται έμπρακτα να εξελιχθεί και να διακριθεί - ανεξαρτήτως του αν είναι μητέρα ή όχι. Αναγνωρίζω όμως πως στη χώρα μας αυτή η συνθήκη δεν είναι ο κανόνας, καθώς οι μητέρες αντιμετωπίζουν συχνότατα βαρύτατες διακρίσεις στην επαγγελματική τους εξέλιξη - ακόμα και στη πρόσληψή τους από κάποιον εργοδότη. Σε αρκετούς δε κλάδους, όπως επί παραδείγματι σε επαγγέλματα που σχετίζονται με την εστίαση, απουσιάζει πλήρως το πλαίσιο υποστήριξης της γυναίκας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης - γεγονός το οποίο είναι πλήρως αποθαρρυντικό για τη γυναικεία ενδυνάμωση και το οποίο χρήζει άμεσης νομοθετικής αναθεώρησης.
Άντζελα Μαριδάκη: Σε ότι αφορά τις προκαταλήψεις της εργοδοσίας, έχω την τύχη να βρίσκομαι σε ένα εργασιακό περιβάλλον όπου η γυναίκα ενθαρρύνεται έμπρακτα να εξελιχθεί και να διακριθεί - ανεξαρτήτως του αν είναι μητέρα ή όχι. Αναγνωρίζω όμως πως στη χώρα μας αυτή η συνθήκη δεν είναι ο κανόνας, καθώς οι μητέρες αντιμετωπίζουν συχνότατα βαρύτατες διακρίσεις στην επαγγελματική τους εξέλιξη - ακόμα και στη πρόσληψή τους από κάποιον εργοδότη. Σε αρκετούς δε κλάδους, όπως επί παραδείγματι σε επαγγέλματα που σχετίζονται με την εστίαση, απουσιάζει πλήρως το πλαίσιο υποστήριξης της γυναίκας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης - γεγονός το οποίο είναι πλήρως αποθαρρυντικό για τη γυναικεία ενδυνάμωση και το οποίο χρήζει άμεσης νομοθετικής αναθεώρησης.
Μαρία Ζαφειράτου: Προσωπικά δεν το έχω βιώσει αλλά γνωρίζω περιπτώσεις που η μητρότητα έχει σταθεί εμπόδιο σε πρόσληψη αλλά και αφορμή για απόλυση. Δεν μιλάμε απλώς για προκατάληψη, μιλάμε για καθαρό ρατσισμό.
Έφη Αχτσιόγλου: Χρειάζονται μέτρα και δομές για την επίτευξη της ισότητας σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας και του εργασιακού βίου. Το πρώτο επίπεδο είναι τα μέτρα στην αγορά εργασίας: Μέτρα για τη μισθολογική ισότητα, για τις άδειες, ποσοστώσεις, μέτρα στήριξης της μητέρας, άδειες μητρότητας για όλες τις εργαζόμενες. Επίσης, οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας είναι ένας θεσμός που μπορεί να συμβάλλει στην ισότητα στην εργασία. Γιατί; Γιατί σε πολλές περιπτώσεις προβλέπουν ελάχιστους μισθούς με βάση την πραγματική προϋπηρεσία κάποιου. Αν η αύξηση των απολαβών δεν επαφίεται αποκλειστικά στη διακριτική ευχέρεια του εργοδότη, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν ίσες απολαβές με τους άνδρες. Επιπλέον, ο συνδικαλισμός, τα ισχυρά σωματεία, όπου οι εργαζόμενες θα μπορούν να απευθυνθούν και να διεκδικήσουν ίσους μισθούς με τους άνδρες συναδέλφους τους μπορούν να λειτουργήσουν υπέρ της ισότητας. Τα ρυθμισμένα ωράρια, όπου οι υπερωρίες δεν είναι η νόρμα, συμβάλλουν στην ισότητα αφού η εργαζόμενη που πρέπει μετά το 8ωρο να γυρίσει στην οικογένειά της δεν «μένει πίσω» σε σχέση με τον εργαζόμενο που μπορεί να δουλέψει άλλες 2 ώρες μετά το πέρας του ωραρίου του. Το δεύτερο επίπεδο είναι η ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών, οι οποίες θα επιτρέψουν στις εργαζόμενες να εργάζονται εκτός σπιτιού αν το επιθυμούν, δηλαδή δωρεάν βρεφονηπιακοί σταθμοί για όλα τα παιδιά και άλλες υπηρεσίες απασχόλησης και φροντίδας. Και τρίτο και σημαντικότερο. Η μάχη των ιδεών, της αλλαγής των νοοτροπιών, της διάρρηξης των στερεοτύπων. Και οι νοοτροπίες αλλάζουν με καθημερινό αγώνα, δεν είναι ένα στιγμιαίο γεγονός.
Άντζελα Μαριδάκη: Για να υποστηριχθούν έμπρακτα οι ανάγκες κάθε εργαζόμενης μητέρας στην Ελλάδα, η Πολιτεία απαιτείται να επενδύσει στη δημιουργία περισσότερων παιδικών σταθμών και στην ενίσχυση των υπηρεσιών φροντίδας παιδιών σε επιχειρήσεις. Συγχρόνως είναι επιτακτική η ανάγκη επένδυσης σε καθολικά, επαρκή προγράμματα άδειας μητρότητας και πατρότητας, συμπεριλαμβανομένων ευέλικτων ωρών εργασίας και αμοιβών, καθώς σήμερα αυτά τηρούνται οικειοθελώς και επιλεκτικά από μέρους των εργοδοτών. Επίσης προκειμένου να εξαλειφθεί η προκατάληψη και η άνιση μεταχείριση στον χώρο εργασίας η Πολιτεία χρειάζεται να εφαρμόσει στοχευμένη νομοθεσία που να προστατεύει τις μητέρες από διακρίσεις και να προωθεί ουσιαστικά την ισότητα στον χώρο εργασίας.
Μαρία Ζαφειράτου: Από πού να αρχίσω. Ιατροφαρμακευτική κάλυψη εγκύου, εργασιακή προστασία, εξασφάλιση στέγης και ωρών απασχόλησης των παιδιών. Αυτά για μένα είναι τα πιο βασικά.
Έφη Αχτσιόγλου: Φυσικά και το έχω αισθανθεί και συχνά νιώθω ότι συμβαίνει. Είναι πρακτικό και συγχρόνως ιδεολογικό. Για παράδειγμα πάρα πολλές κομματικές διαδικασίες, συνελεύσεις, εκδηλώσεις κλπ, ξεκινούν αργά το απόγευμα. Από τις 8μμ και μετά. Είναι αδύνατο για μένα να το υπηρετήσω αυτό. Πρέπει και θέλω να είμαι στο σπίτι να φροντίσω το παιδί, να του βάλω να φάει, να κάνουμε μπάνιο, να με δει και να το δω, να παίξουμε, να μιλήσουμε, να νιώσει ασφάλεια και ηρεμία για να μπορέσει να κοιμηθεί. Αυτό με έχει οδηγήσει να λέω πάρα πολλά όχι, που πριν δεν έλεγα. Όχι μόνο γιατί το επιβάλει το καθήκον απέναντι στο παιδί, αλλά και γιατί έτσι νιώθω κι εγώ, αυτό επιθυμώ. Τα πολλά όχι, δεν αρέσουν. Κι αυτό πράγματι δημιουργεί εμπόδια στην «εξέλιξη». Δεν πρόκειται να αλλάξω τις προτεραιότητες, τουλάχιστον όχι σ’ αυτή τη μικρή ηλικία του παιδιού. Και νομίζω ότι δεν θα ήταν καλό για κανέναν να πιεστώ να αλλάξω τις προτεραιότητες. Δεν μπορούμε διαρκώς να απαιτούμε από τις μητέρες να πιεστούν περισσότερο. Ήδη υπάρχει μακρά λίστα προκατασκευασμένων αντιλήψεων για το πώς πρέπει να λειτουργεί και να δρα. Καθόλου δεν ισχύει αυτό για έναν άντρα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, εξακολουθεί να δουλεύει και να αποδίδει όπως και πριν την απόκτηση του παιδιού και η απόδοσή του δεν μεταβάλλεται. Το βασικό σενάριο είναι ότι η μητέρα βαρύνεται καταρχήν με την φροντίδα του παιδιού. Κι αυτό είναι ένα βαθιά εμπεδωμένο στερεότυπο στην ελληνική κοινωνία.
Άντζελα Μαριδάκη: Παρότι εύλογος ένας τέτοιος φόβος, δεν τον αισθάνθηκα ποτέ. Το παιδί ήρθε στη ζωή μου ως συνειδητή απόφαση όταν υπήρξαν οι κατάλληλες προσωπικές συνθήκες. Αντιλαμβάνομαι πως μια γυναίκα σε μια προβληματική, μη υποστηρικτική εργοδοσία μπορεί να αισθανθεί μεγάλη ανασφάλεια μετά την απόκτηση παιδιού - σε καμία περίπτωση όμως μια καριέρα δεν διακόπτεται εξαιτίας της μητρότητας: γυναίκες-μητέρες που διαπρέπουν σε ιδιαίτερα νευραλγικά πόστα κάθε είδους αποδεικνύουν καθημερινά το αντίθετο.
Μαρία Ζαφειράτου: Από τότε που γέννησα και ξεκίνησα πάλι να δουλεύω, φρόντισα συνειδητά η εργασία μου να μην με δεσμεύει -ως επί το πλείστον- από το μεσημέρι και μετά, ώστε να αφιερώνω την υπόλοιπη ημέρα μου στα παιδιά. Έχω απορρίψει δουλειές και φυσικά εισοδήματα γιατί δεν ήθελα να γυρίζω σπίτι στις 8 το βράδυ. Βέβαια, ξυπνάω στις 6 το πρωί, που σημαίνει ότι το εργασιακό μου ωράριο ξεκινάει πολύ νωρίς, αλλά δεν το έχω μετανιώσει στιγμή. Χαίρομαι πολύ γιατί θεωρώ πως αυτά τα χρόνια που είναι ακόμα μικρά τα παιδιά και με χρειάζονται, είμαι κοντά τους. Στην εφηβεία που δεν θα θέλουν να με βλέπουν μπορεί να επεκτείνω το εργασιακό μου ωράριο και το απόγευμα!
Έφη Αχτσιόγλου: Πρώτον ότι η ισότητα είναι μια υπόθεση που μας αφορά όλους. Δεν είναι γυναικεία υπόθεση. Αφορά ολόκληρη την κοινωνία. Δεύτερον ότι το πιο δύσκολο πράγμα στην ανισότητα είναι να τη διακρίνει κάποιος που δεν υποφέρει απ’ αυτήν. Κι αυτό αφορά κάθε μορφή διάκρισης από τις έμφυλες έως τις κοινωνικές. Επομένως είναι αναγκαίο οι άντρες να ακούν, και να μην βιάζονται να χαρακτηρίσουν τις αντιδράσεις των γυναικών σαν «υπερβολικές» ή «υστερικές». Τρίτον, να προσπαθήσουν να αναγνωρίσουν το πρόβλημα βλέποντας δύο όψεις: Το θέμα δεν είναι μόνο πώς θα ενταχθούν οι μητέρες που θέλουν να εργαστούν στον επίσημο τομέα πιο ομαλά, αλλά και πώς θα ενταχθούν οι άνδρες εργαζόμενοι στην καθημερινή απασχόληση με τον οικιακό τομέα, ώστε να καταφέρουμε κάποια στιγμή ως κοινωνία να μην θεωρούμε ότι η γυναίκα είναι εκείνη που είναι βασικά υπεύθυνη με τις εργασίες του σπιτιού και την ανατροφή του παιδιού.
Άντζελα Μαριδάκη: Οι άνδρες μπορούν να βελτιώσουν αισθητά τη καθημερινότητα μιας εργαζόμενης μητέρας απλώς με το να είναι «παρόντες»: στο σπίτι συμμετέχοντας στην καθημερινή φροντίδα των παιδιών και των οικιακών εργασιών μειώνοντας το φορτίο ευθυνών της, εκφράζοντας σεβασμό και υποστήριξη ακούγοντας τις ανησυχίες της και δημιουργώντας ισότιμες σχέσεις αναγνωρίζοντας τη σημασία της συμβολής της. Στον εργασιακό χώρο οι άνδρες μπορούν να συμβάλλουν εξίσου καταλυτικά στη καθημερινότητα των μητέρων συναδέλφων τους εκφράζοντας κατανόηση και αποφεύγοντας κακοποιητικά/υποτιμητικά σχόλια.
Μαρία Ζαφειράτου: Οι περισσότεροι μπαμπάδες εργαζόμενοι δεν αποσπώνται τόσο συχνά από τη δουλειά τους για πράγματα που αφορούν το σπίτι και τα παιδιά, γιατί συνήθως “καθαρίζει” η μαμά. Νομίζω πως δεν συμβαίνει αυτό και με τις μαμάδες εργαζόμενες. Μπορεί να είμαστε στη δουλειά και ταυτόχρονα να λύνουμε θέματα των παιδιών και του σπιτιού και αντίστοιχα να είμαστε σπίτι και να τρέχουμε παράλληλα και για τη δουλειά. Για να βελτιωθεί αυτό, θα πρέπει απλώς να τους το πούμε! Από τη φύση μας, θέλουμε να τα κάνουμε όλα και να τα κάνουμε τέλεια. Ε, δεν γίνεται! Κάποια στιγμή θα καταρρεύσουμε, θα βάλουμε τα κλάματα στην κουζίνα γιατί μας λάσπωσε το ρύζι και θα αρχίσουμε να πετάμε πράγματα! Και ο άλλος θα σκεφτεί (πολύ λογικά!) “τι έπαθε αυτή; μια χαρά ήταν!”, γιατί δεν είπαμε ποτέ ότι χρειαζόμαστε βοήθεια. Αν λοιπόν μια γυναίκα δεν μπορεί να ομολογήσει ότι χρειάζεται βοήθεια και την βλέπετε να τρέχει σαν το κογιότ, βγάλτε κανα δυο βάρη από τους ώμους της και θα δείτε πόσο καλό θα κάνει αυτό σε όλη την οικογένεια.
Έφη Αχτσιόγλου: Η τελειότητα δεν υπάρχει. Κι αν νομίζεις ότι τη βλέπεις κάπου, σίγουρα δεν είναι αληθινή. Ας κάνει η καθεμιά μας αυτό που η αίσθησή της την καθοδηγεί, όχι αυτό που προσπαθούν οι έξω να μας φορέσουν. Κι ας ζητάμε περισσότερη βοήθεια, γιατί σίγουρα την έχουμε ανάγκη.
Άντζελα Μαριδάκη: Θα ήθελα να υπενθυμίσω στις γυναίκες αλλά και σε μένα την ίδια πως δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος τρόπος να γίνεις η τέλεια μητέρα, υπάρχουν όμως χιλιάδες για να γίνεις καλή. Ας υπερασπιστούμε το δικαίωμα της κάθε μιας από εμάς, να βρει τον δικό της τρόπο.
Μαρία Ζαφειράτου: Αν ανησυχείς κι αναρωτιέσαι μήπως δεν είσαι καλή μαμά, αν θεωρείς ότι τίποτα δεν κάνεις καλά και άρα δεν είσαι καλή μαμά, αν αγχώνεσαι μήπως δεν είσαι παρούσα αρκετά στα παιδιά σου άρα σίγουρα δεν είσαι καλή μαμά, τότε είσαι μια πολύ καλή μαμά. Ρώτα και τα παιδιά σου και θα σου το επιβεβαιώσουν.
