Το Matrix ήταν η Οδύσσεια του Διαστήματος της Γενιάς μας

Γράφει ο Κώστας Χρήστου

Τον ιδιαίτερα ζεστό Αύγουστο του 1999, τέσσερις μήνες πριν τη νέα χιλιετία, ο κόσμος έκλεισε τα εισιτήριά του για το σινεμά στις 20 του μήνα. Ήθελαν να μάθουν στο ι επιτέλους τι είναι αυτό το Matrix που έβλεπα στα trailers του «ΠΡΟΣΕΧΩΣ» και που αινιγματικά -περίπου 7 μήνες πριν- έκανε ένα ιδιαίτερο και αλλοπρόσαλο promo μέσα από την ιστοσελίδα whatisthematrix.com. Για όσους θυμούνται εκείνη την εποχή, υπήρχε μία μανούρα γύρω από το τι ακριβώς θα συνέβαινε στον κόσμο του Internet όταν το ρολόι θα έδειχνε 01-01-2000. Οι συνωμοσιολόγοι έλεγαν χίλια δύο. Από το ότι θα εκτοξευόντουσαν πυρηνικές κεφαλές, μέχρι ότι θα κατέρρεε το τραπεζικό σύστημα και ο κόσμος θα ξεκινούσε το μηδέν. Τελικά δεν συνέβη τίποτε από όλα αυτά. Ή μάλλον κάτι συνέβη. Ο κόσμος της εποχής είχε την τύχη να γνωρίσει μία ταινία-θρύλο. Που άλλαξε τα πάντα γύρω από το sci-fi και έβαλε για τα καλά τον κόσμο στην προηγμένη εποχή, την παγκοσμιοποίηση, αλλά και το ζοφερό μέλλον γύρω από ένα φανταστικό στόρι. Και με αφορμή την επέτειο της κυκλοφορίας του Matrix στις ελληνικές αίθουσες, αξίζει να αναφέρουμε γιατί είναι η Οδύσσεια του Διαστήματος των Millennials. 

Βαδίζοντας κάπου ανάμεσα στο ‘‘I, Robot’’, την ελεύθερη θέληση της φιλοσοφίας του Spinoza και την τεχνολογία, οι αδερφές Lana και Lilly Wachowski έκαναν σενάριο μία τρομαχτική σκέψη: ότι ο κόσμος που ζεις δεν είναι αληθινός. Είναι το αποτέλεσμα μίας μάχης ανάμεσα σε ανθρώπους και μηχανές, με τους δεύτερους να έχουν εξουσιάσει και χρησιμοποιήσει τον άνθρωπο, με την ίδια λογική που εσύ χρησιμοποιείς τις μπαταρίες σου για το τηλεκοντρόλ. Οι άνθρωποι είναι εγκλωβισμένοι σε ένα πρόγραμμα εικονικής πραγματικότητας, που τους επιτρέπει να ζουν καθημερινά τις ζωές χωρίς να γνωρίζουν ότι ελέγχονται. Είναι ένα σύστημα εγκλωβισμού και ελέγχου μέχρι να έρθει η τελική αφύπνιση. Ενός «εκλεκτού» στο πρόσωπο του Keanu Reeves, που έχει ως αποστολή να αλλάξει τον κώδικα του Matrix με τον ίδιο τρόπο που το κάνει ένας χρήστης υπολογιστή με δικαιώματα διαχειριστή. Όμως το Matrix είναι πιο πολλά από αυτό. Και χρειάστηκε ένα χάπι για να δοθεί λύση. 

Η πλαισίωση των χαρακτήρων ήταν αυτό που στα 90s θα ονομάζαμε «φουτουριστική προβολή». Είχαμε συνηθίσει ταινίες, διηγήματα και κόμιξ που παρουσίαζαν το cyberpunk στοιχείο (σ.σ.: τι καλύτερο από το Blade Runner), αλλά όλα αυτά είχαν ένα τεράστιο πρόβλημα: το setting και οι χαρακτήρες ήταν χρονικά πολύ μακριά μας. Το Matrix έκανε ακριβώς το αντίστροφο. Σε έβαλε στην διαδικασία να σκεφτείς ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται καθημερινά εκεί έξω, είτε είναι ύπνωση, είτε είναι προγράμματα σχεδιασμένα να σε εξολοθρεύσουν. Και όλα αυτά, με κοστούμι και γραβάτα. Από εκεί και στο εξής, ξεκινάει ένα μοναδικό line up. Με τον Lawrence Fishburne σε ρόλο μέντορα, αλλά και την Carrie-Anne Moss που παράτησε το keyboard του υπολογιστή για να γίνει μαχήτρια. Πέρα από το υπόλοιπο crew του Ναβουχοδονόσωρ, του σκάφους του Morpheus, ο Hugo Weaving ως Agent Smith είναι μία κατηγορία μόνος του. Ένα πρόγραμμα τύπου Firewall το οποίο τελικά θα εξελιχθεί στις επόμενες ταινίες σε ιό για το σύστημα του Matrix, αλλά που συνάμα κατάφερε να κερδίσει μία θέση στους τοπ κακούς του κινηματογράφου.  

Κυριολεκτικά. Ήταν αυτό ο τύπος με τις ανησυχίες που αναρωτιόταν όλη του την ζωή τι πηγαίνει στραβά με τον κόσμο. Μπορεί εμείς να μην έχουμε την δυνατότητα να αποσυνδεθούμε από την καθημερινότητα όπως έκανε εκείνος, αλλά σίγουρα αντιλαμβανόμασταν την τεράστια αλλαγή που θα καλούμασταν να κάνουμε στη θέση του: να δεχτούμε πως ό,τι γνωρίζαμε μέχρι σήμερα ήταν ένα ψέμα. Ήταν ανατριχιαστικό. Από το σημείο που ο Neo έβγαινε από την κάψουλα διατήρησής του, μέχρι την πρώτη φορά που αντίκρισε τα «ανθρώπινα χωράφια». Ήταν ένα μέλλον πολύ χειρότερο από εκείνο του Terminator, που έδειχνε πως -τυπικά- η μάχη είχε χαθεί και είχαν μείνει ελάχιστοι ρομαντικοί που συνέχιζαν τον πόλεμο. Ο Neo όμως έγινε κάτι παραπάνω. Έγινε σύμβολο της νέας χιλιετίας και του φουτουριστικού κινηματογράφου. Ο χαρακτήρας που επηρέασε με κινήσεις, ατάκες και ντύσιμο, που έβαλε τον κόσμο για τα καλά στο καλούπι της τεχνολογίας της νέας χιλιετίας και που πέρασε το μήνυμα της ιντερνετικής εξέλιξης, όχι σαν κάτι ξεχωριστό για λίγους, αλλά ως μία καθημερινότητα. Αυτά όλα ωστόσο θα τα δούμε παρακάτω. 

Δεν ξέρω πόσο καλά το θυμάσαι, αλλά κάποτε έπαιζε η ατάκα: «Που πας έτσι ρε Neo;». Για τον τύπο με το γυαλί ή το παλτό. Κυρίως το παλτό. Ειδικότερα, ότι περιείχε παλτό σε μαύρο χρώμα και όψη «θα σε σπάσω στο ξύλο», ήταν αρκετά Matrix για να σε κρίνει κάποιος. Το πιο αστείο της υπόθεσης, είναι πως το παλτό που φορούσε ο Neo στην πρώτη ταινία ήταν αγορασμένο από δεύτερο χέρι, καθότι οι Wachowskis δεν είχαν αρκετά λεφτά. Το ίδιο συνέβη με την δερμάτινη αμφίεση της Trinity που δημιουργήθηκε στο χέρι. Σε γενικές γραμμές όμως, αν θυμηθείς λίγο το ντύσιμο των ηρώων της ταινίας, ήταν ό,τι πιο στιλάτο κυκλοφορούσε εκείνη την εποχή. Τα γυαλιά τους ήταν από την εταιρεία Blinde όπου όλα τα κομμάτια ήταν χειροποίητα. Δεν είδαμε Ray-Ban ή Arnette αλλά την συγκεκριμένη μάρκα που τελικά έφερε ένα πιο «διαστημικό» εφέ στην ταινία. Από εκεί και στο εξής, το μαύρο σε συνδυασμό με τα κοντά μαλλιά, ήταν το 90s στοιχείο που κατέκτησαν το στυλ της ταινίας. 

Πέρα από το ανελέητο πιστολίδι, το ξύλο είχε την δική του χάρη. Οι αδερφές ήθελαν εξαρχής τον fighting advisor και χορογράφο Yuen Woo-ping, επειδή ήταν φανς της δουλειάς του στο Drunken Master με τον Jackie Chan το 1978. O ίδιος αρχικά δεν ήθελε να συνεργαστεί, αλλά τελικώς ζήτησε από τις Wachowskis πλήρη έλεγχο και ελευθερία στις σκηνές μάχης. Επίσης, έθεσε de facto όρο πως οι ηθοποιοί θα έκαναν όλοι 4 μήνες εκπαίδευση. Το αποτέλεσμα ήταν μοναδικό. Ήταν ένας συνδυασμός από πολεμικές τέχνες που έκαναν παρέλαση σε κάθε σκηνή. Από Kung Fu και Judo μέχρι Tae Kwon Do, Wing Chun και Ju Jitsu, με τον Keanu να έχει δηλώσει πως έκανε πάνω από 6 ώρες προπόνηση την ημέρα για να ανταποκριθεί στον ρόλο. Ωστόσο, πόσο πώρωση ένιωσες όταν είδες στην ταινία πως έμαθε Kung Fu χάρη σε πρόγραμμα που ΑΠΛΑ έγινε install στον εγκέφαλό του;

Αν έχει μείνει κάτι ως κληροδότημα από τις Matrix ταινίες, ήταν τα ειδικά εφέ. Ή και όχι. Το πάγωμα του χρόνου που έβλεπες ανά σκηνές, μπορεί να θεωρήθηκε στα δικά μας μάτια ως κάτι πρωτοποριακό, αλλά υπήρχε σε διαφημίσεις και βιντεοκλίπ από το 1993 – είχε χρησιμοποιηθεί μάλιστα σε τραγούδι της Bjork. Όμως αναμφισβήτητα, ήταν το Matrix που το έβαλε στην ποπ κουλτούρα και ώθησε πόσες ακόμη ταινίες να το αντιγράψουν. Μπορεί σήμερα το time-freezing να θεωρείται ξεπερασμένο, αλλά ήταν αυτό ακριβώς που χρειαζόμασταν εκείνη την εποχή για να θεωρήσουμε πως η εν λόγω φουτουριστική ταινία είχε όλα τα «τεχνολογικά» στοιχεία που θα την έκαναν να διαφέρει από την υπόλοιπη πλέμπα. Και τα κατάφερε.  

Ζήτω το beat. Υπήρξαν εμβληματικά κομμάτια που έκαναν την εμφάνιση τους από το πουθενά και έμειναν στην ιστορία – όπως το Dragula του Rob Zombie και το ενορχηστρικό Clubbed to Death του Rob Dougan. Όμως στο Matrix η μουσική ακολουθούσε την σκηνή. Το στοιχείο που υπερίσχυε ήταν τα γρήγορα beats του παραγωγού Don Davis που έδωσαν σάρκα και οστά στα μουσικά themes της ταινίας. Παίζουν πάνω από 30 διαφορετικά κομμάτια εκτός των βασικών τραγουδιών του OST, με την deluxe έκδοση να ξεπερνά τα 78 λεπτά. Πέρα από το μουσικοσυνοδευτικό κομμάτι, κάνουν την εμφάνισή τους οι Rage Against the Machine με το Wake Up, οι Propellerheads με το Spybreak!, οι Prodigy, οι Ministry, οι Rammstein και οι Deftones. 

Ουσιαστικά, το Matrix ήταν η εισαγωγή σε μία νέα χιλιετία για τον sci-fi κινηματογράφο, σε έναν κόσμο που δεν γνώριζε καν πως θα έβγαιναν άλλες δύο ταινίες. Ήταν ένα εξελίξιμο saga που, ενώ έδινε όλη την δράση και την περιπέτεια με τον πιο θεαματικό τρόπο, προωθούσε παράλληλα φιλοσοφικά ερωτήματα για την ανθρώπινη ψυχή και την ελεύθερη βούληση, μέσα από τεχνολογικές παραβολές. Στο τέλος, υπήρξαν άπειροι ηθοποιοί και σκηνοθέτες που ζήλεψαν το ότι δεν είχαν το Matrix στο βιογραφικό τους, αλλά πολύ περισσότερο που δεν είχαν κάτι παρόμοιο να δώσουν σε αυτό το genre που έψαχνε μανιωδώς μία πιο φρέσκια εκπροσώπηση. Το Matrix έχει κλείσει 21 χρόνιο ζωής και όσο περνούν τα χρόνια θα γίνεται όλο και πιο κλασικό. Σε 100 χρόνια από τώρα, θα είναι η Οδύσσεια του Διαστήματος της γενιάς της Χιλιετίας, σε έναν κόσμο που τελικά εγκλωβίστηκε στο δικό του Μatrix μέσα από κοινωνική ανισότητα, οικονομική δυσχέρεια και ανεξέλεγκτο καπιταλισμό. Και αυτή την μάχη της ανθρώπινης φυλής δεν την είχαν φανταστεί οι Wachowskis. Μας περίμενε ωστόσο στη γωνία.

 Σαν τον Agent Smith.