Προσπαθούμε να το κάνουμε εικόνα σαν να είμαστε εκεί. Οι εφημερίδες έγραφαν πως για μήνα Οκτώβριο, το πρωινό ήταν ιδιαίτερα ηλιόλουστο. Από το προηγούμενο τριήμερο, οι Αθηναίοι είχαν παρατηρήσει τις μηχανοκίνητες μονάδες των Γερμανών να αποχωρούν σταδιακά μέσα στη νύχτα, με μεγάλα καμιόνια που μετέφεραν πολεμικό υλικό. Υπήρχαν νέα από το μέτωπο στη Γερμανία και την απόβαση στη Νορμανδία που είχε γίνει το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, αλλά τα νέα αργούσαν να φτάσουν μέχρι την Αθήνα.
Στις 08.00 μπροστά από το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, εμφανίζεται ο τότε διορισμένος δήμαρχος Γεωργάτος με τον επικεφαλή των ναζιστικών δυνάμεων στην Ελλάδα, στρατηγό Χέλμουντ Φέλμι. Προχωρούν γρήγορα, με τη συνοδεία στρατιωτικού αγήματος και αφήνουν ένα στεφάνι σαν κυνηγημένοι. Ο κόσμος αρχίζει να μουρμουράει. Περισσότερες μηχανοκίνητες μονάδες φεύγουν από την Ιερά Οδό και μία ώρα μετά, οι Αθηναίοι αντικρίζουν τη ναζιστική σημαία να κατεβαίνει από την Ακρόπολη. Είναι μία τεράστια στιγμή. Μία αναπνοή μετά από τέσσερα χρόνια καταστροφής και μεγαλομανίας.
Οι ναζί έμειναν στην Ελλάδα 1.624 ημέρες. Άφησαν πίσω τους θηριωδίες. Πείνα, φτώχεια, μαζικές εκτελέσεις και φυλακίσεις ανθρώπων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Καλάβρυτα. Δίστομο. Κομμένο. Πύργοι. Ιεράπετρα και Καισαριανή. Όποια στιγμή και αν θυμηθείς, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η παράνοια ενός μεγαλομανή δικτάτορα, στοίχησαν στη χώρα μας -επίσημα- το θάνατο 770.000 αμάχων και άλλων τόσων ανθρώπων σε ανεπίσημα νούμερα. Ήταν ο λόγος που οι συγκεντρωμένοι στο Σύνταγμα, αρπάζουν το στεφάνι των ναζί και το ποδοπατούν. Αρχίζουν να ψάλλουν το Χριστός Ανέστη και όσοι μέχρι εκείνη την στιγμή δεν έχουν βγει στους δρόμους, ανοίγουν δειλά τις κουρτίνες και κοιτούν έξω. Οι ναζί δεν θα φύγουν ήσυχα. Σκοτώνουν τους διερμηνείς και προλαβαίνουν να εκτελέσουν άλλους 72 στο Δαφνί. Γνωρίζοντας ότι ο Γεώργιος Παπανδρέου καταφθάνει με τις βρετανικές δυνάμεις, καταστρέφουν μία μεγάλη αποθήκη πυρομαχικών στο Παναθηναϊκό Στάδιο και ταυτόχρονα βαράνε με όλμους το Μετς. Μέλη του ΕΛΑΣ και κόσμος με ελληνικές σημαίες, έρχονται στα χέρια με ταγματασφαλίτες που προσπαθούν να ανατινάξουν τον ηλεκτρικό σταθμό στο Κερατσίνι.
Όμως η είδηση είναι αληθινή. Δεν είναι κάποια φάρσα, κάποιο τέχνασμα των Γερμανών για αντίποινα ή οτιδήποτε άλλο. Οι ναζί φεύγουν από την Αθήνα. Φεύγουν από την Ελλάδα και σε λίγο καιρό φεύγουν από τον κόσμο. Προσωρινά τουλάχιστον. Ο Γεώργιος Παπανδρέου εκφωνεί τον περίφημο λόγο αφού πρώτα έχει γίνει δοξολογία στη Μητρόπολη των Αθηνών. Ο κόσμος συγκεντρώνεται μπροστά από το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη και ψάλλει τον Εθνικό Ύμνο. Και έχει πολλές ουλές να κλείσει η χώρα και κάποιες δεν θα κλείσουν ποτέ. Αλλά εκείνη η μεγάλη στιγμή που δεν γιορτάζεται παρά μόνο αναφέρεται σε μικρές επικεφαλίδες κάθε χρόνο τέτοια μέρα, είναι από τις σημαντικότερες που δεν πρέπει να ξεχαστούν ποτέ. Για τους ανθρώπους που υπέφεραν κάτω από τον ζυγό των ναζί. Για γυναίκες που έχασαν συζύγους, για μάνες που έχασαν παιδιά, για χωριά που ξεκληρίστηκαν και ανθρώπους που βίωσαν πείνα και εξαθλίωση. Αυτή η μέρα είναι μέρα γιορτής γιατί μέσα στον απόλυτο τρόμο, κάποιοι κατάφεραν να μείνουν ζωντανοί. Λαβωμένοι, φοβισμένοι, αλλά ζωντανοί και με ένα χαμόγελο που αποτυπώνεται σε όλα τα ντοκουμέντα της εποχής.
Αρκετά χρόνια μετά, στον 21ο αιώνα, υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που δεν πιστεύουν σε ολοκαυτώματα. Άνθρωποι που έχουν φορέσει το ναζιστικό περιβραχιόνιο για να ποζάρουν σε φωτογραφίες και που μιλούν για πατρίδες και θρησκείες, όταν οι ναζί έκαιγαν ανθρώπους μέσα σε εκκλησίες και ρωτούσαν μανάδες με ποια σειρά θέλουν να πεθάνουν τα παιδιά τους. Στον 21ο αιώνα υπάρχουν άνθρωποι που θαυμάζουν τη ναζιστική πολεμική μηχανή χωρίς να αναρωτιούνται το μένος της και τα θύματα της. Ή ακόμη χειρότερα, δεν τους ενδιαφέρει καθόλου.
Ό,τι και αν κάνουν, όσο και αν προσπαθήσουν, η 12η Οκτώβρη θα είναι πάντα η μέρα της Αθήνας. Είναι ίσως η πιο σημαντική μέρα για την πόλη μετά την επανεγκαθίδρυση της Δημοκρατίας από τον Θρασύβουλο με το τέλος των Τριάκοντα Τυράννων. Είναι η επιστροφή της Αθήνας στον κόσμο της, λίγο πριν ξεκινήσει μία άλλη μελανή σελίδα, εκείνη του Εμφυλίου.
Όμως το θάρρος δεν καταλαβαίνει από σφαίρες και οι ψυχές εκείνων που έφυγαν ζουν με τον τρόπο που εμείς καθημερινά τιμούμε την ίδια την ανθρωπότητα.
