«Ο Μάιλς Ντέιβις είναι ο Όσκαρ Ουάιλντ της Τζαζ», γράφει ο Μάκης Μαλαφέκας στο τελευταίο του βιβλίο, «Μάιλς Ντέιβις | Εκτός Κλίμακας» (εκδ. Μελάνι). Και κάπου αλλού: «Θα είναι παντού σπίτι του και παντού ξένος. Θα ερωτεύεται συνέχεια. Δεν θα χωράει πουθενά. Θα υποφέρει. Αλλά θα είναι τέλειος και δεν θα του τη λέει κανένας […] [Ο] Μάιλς Ντέιβις ξεχωρίζει, αισθητικά άψογος μέσα σε όλες του τις αντιφάσεις».
Η σημερινή ημερομηνία (26/5) είναι συμβολική καθώς πριν από 91 ακριβώς χρόνια, το 1926, γεννήθηκε ο Μάιλς. Τη χρονιά εκείνη η γενέτειρά του, το Σεντ Λιούις, χτυπήθηκε από ένα δυνατό ανεμοστρόβιλο. Ήταν λες και κάποια μυστήρια δύναμη τού έστειλε το δυνατό φύσημα που θα χρειαζόταν τα επόμενα 65 χρόνια για να εξαπολύει χάλκινες ριπές με όπλο την στιλπνή και ντούρα τρομπέτα του.
Τι είδους λογαριασμούς είχατε ανοιχτούς με τον Μάιλς Ντέιβις προκειμένου να γράψετε ένα βιβλίο για εκείνον που κινείται στα όρια βιογραφίας, δοκιμίου και μυθοπλασίας;
Υπήρχε πράγματι, κάπου, ένας ανοιχτός λογαριασμός. Η πρώτη παράγραφος του βιβλίου είχε γραφτεί από το 2011 ως ανεξάρτητο κείμενο, μια σύντομη εξωτερική περιγραφή του Μάιλς που αρχικά προοριζόταν για το βιβλίο Λήμματα από την εποχή της κρίσης – μια συλλογή κειμένων σε μορφή λημμάτων λεξικού (Α όπως Αποκάλυψη, Β όπως Βορίδης, κ.λπ.). Η έκδοση εκείνη περιείχε ήδη, τότε, αρκετά κείμενα για την τζαζ. Ένα λήμμα περιέγραφε π.χ. την εμπειρία ακούσματος Σταν Γκετς μέσα σε μικρό δωμάτιο ενώ έξω βρέχει, ένα άλλο την υπαρξιακή διαμάχη μεταξύ τζαζ και ροκ εν ρολ.
Το κείμενο όμως για τον Μάιλς Ντέιβις μού είχε δώσει την εντύπωση ότι μπορούσε να εξελιχτεί σε κάτι άλλο, ότι «ήταν» κάτι μεγαλύτερο, κι έτσι το αφαίρεσα. Ήδη από τότε ήξερα ότι κάποτε θα έγραφα ένα βιβλίο με βάση αυτό το πρώτο κείμενο. Και, παρότι όλα αυτά τα χρόνια δημοσίευα άλλα πράγματα, οι σελίδες του κάπου γράφονταν μόνες τους, διαρκώς, με κάθε αφορμή: από την αμερικανική λογοτεχνία του 20ου αιώνα και την παγκοσμιοποιημένη κουλτούρα, μέχρι τη σύγχρονη τέχνη και το καλλιτεχνικό ήθος, περνώντας από την ελληνική κρίση, την Αθήνα, το δίπολο ρατσισμός/αντιρατσισμός και τη συνθήκη της Βάρκιζας... Όλες οι θεματικές φαίνονταν να εντάσσονται απολύτως φυσιολογικά σ' αυτό το αόρατο βιβλίο. Ώσπου πέρσι το καλοκαίρι έκατσα και το 'γραψα στο χαρτί.
Αν και ο ίδιος ο Μάιλς Ντέιβις αποστρεφόταν κάθε είδους διδακτισμό, η ζωή του είναι διδακτική. Αποτελεί ένα σκοτεινό και ερεβώδες Alpha Male. Τι ακριβώς μας «διδάσκει» σήμερα η ζωή του Μάιλς ή καλύτερα ποια ερεθίσματα δίνει για τη δική μας ζωή;
Ο διδακτισμός είναι μια διαλεκτική σύμβαση, κατί που αφορά περισσότερο τον δέκτη παρά τον πομπό. Είναι, τελικά, μια επιλογή «ηθικού» τύπου. Ο σκοτεινός και ερεβώδης Μάιλς, αλλά και σε άλλες περιστάσεις ηλιακός, φωταγωγικός, σχεδόν φαραωνικός, ο μάγκας, ο αλητήριος, ο τσαμπουκαλεμένος Μάιλς, θα ήταν διδακτικός μόνο αν προσπαθούσε να κρύψει αυτό που είναι και να δώσει κάτι διαφορετικό – βασικά μέσα από το έργο του. Πράγμα που δεν κάνει σε καμία φάση, ακόμη και στις χαμηλότερες στιγμές του. Ο διδακτικός χαρακτήρας μιας στάσης περιέχει πάντα κάποιον υπολογισμό, κάποια έκπτωση. Και ο Μάιλς Ντέιβις είναι το αντίθετο της έκπτωσης.
Ο συγγραφέας Μάκης Μαλαφέκας, κάπου στην Αθήνα
Μιλάμε για τον άνθρωπο που άλλαξε την ιστορία της μουσικής 2-3 φορές. Όταν κουβαλάς μέσα σου τόσα κοιτάσματα ταλέντου, μήπως νομοτελειακά παίρνεις τον δρόμο της αυτοκαταστροφής;
Ίσως και παραπάνω. Η cool, η modal, η fusion... Όταν, το '87, ο Ρήγκαν κάλεσε διάφορους μαύρους μουσικούς στον Λευκό Οίκο σε μια επίσημη υποδοχή, ο Ντέιβις αποδέχτηκε την πρόσκληση μόνο από σεβασμό προς τον Ρέι Τσάρλς που θα έπαιρνε ένα βραβείο. Στη διάρκεια του δείπνου, η Νάνσυ τον ρώτησε ποιος ήταν και τι είχε κάνει στη ζωή του ώστε να αξίζει αυτήν την πρόσκληση. Αυτός της απάντησε ότι είχε αλλάξει τη μουσική πέντε-έξι φορές, συμπληρώνοντας: «εσύ τι έχεις κάνει για να 'σαι εδώ εκτός απ' το να πηδάς τον Πρόεδρο;» Οφείλουμε λοιπόν να τον πιστέψουμε. Για τη μουσική και για τα υπόλοιπα.
Για την αυτοκαταστροφή που λές, εξαρτάται. Δεν ξέρω αν υπάρχει ακριβώς «αυτοκαταστροφή» σ' αυτό το επίπεδο, σ' αυτήν την καλλιτεχνική κλίμακα. Αυτό που συχνά βαφτίζουμε αυτοκαταστροφή μπορεί συχνά να είναι μέρος ενός μεγαλύτερου σχεδίου που μας διαφεύγει. Είναι η στιγμιαία αποτυχία ως προμήνυμα ενός μελλοντικού θριάμβου.
